«Επί της βασικής αρχιτεκτονικής του σχεδίου λέμε "ναι", αλλά υπάρχουν ακόμη κάποια ανοιχτά ζητήματα», ήταν η επισήμανση της Μέρκελ, μετά την τηλεδιάσκεψη των 27 ηγετών. Φαίνεται πως η συζήτηση για το τεράστιο δάνειο των 750 δις, αφορά πλέον δύο μόνο θέματα: την αναλογία δανείων και επιχορηγήσεων και τα κριτήρια κατανομής πόρων στις χώρες μέλη. 

Η σύντομη διάσκεψη των 27, ασχολήθηκε κυρίως με τις απαντήσεις της Κομισιόν, σε πολλές “τεχνικές” ερωτήσεις, που όμως αφορούν την ουσία της πρότασης. Μία από αυτές είναι τα κριτήρια κατανομής, με βάση την οποία θα διανεμηθούν τα ποσά. Πολλοί ηγέτες διαμαρτυρήθηκαν, καθώς ένα από τα κριτήρια βασίζεται σε δεδομένα που δεν σχετίζονται με την κρίση του κορονοϊού, όπως τα ποσοστά ανεργίας της προηγούμενης πενταετίας (2015-2020).

Τα κριτήρια κατανομής που πρότεινε η Κομισιόν, δεν είναι επαρκώς τεκμηριωμένα, αλλά είναι επιλεγμένα έτσι ώστε να ευνοήσουν χώρες, όπως την Ιταλία και την Ισπανία. Ο γαλλογερμανικός άξονας, θέλει να διατηρήσει τις χώρες αυτές, στον σκληρό πυρήνα της Ευρώπης μετά την πανδημία.

Ένα έξυπνο swap

Με τον τρόπο αυτό, η γαλλογερμανική πρόταση παρέκαμψε τα καίρια θεσμικά ζητήματα που αφορούν το πολιτικό διακύβευμα της συνοχής και του μέλλοντος της ΕΕ, το οποίο οφείλει να συμπεριλάβει την διόρθωση των θεσμικών ατελειών (που οδηγούν σε ανισότητες και υπερχρέωση των κρατών). Μετά το Brexit και με την προοπτική της οικονομικής επιβράδυνσης, η ΕΕ όδευε αναγκαστικά σε μια συζήτηση για το μέλλον της και το πολιτικό κλίμα έθετε το ζήτημα της θεσμικής αναθεώρησης.

Το σοκ της πανδημίας, έδωσε την ευκαιρία για να "αλλάξουν όλα, χωρίς να αλλάξει τίποτε". Η ευρωπαϊκή θεσμική διαπραγμάτευση, ανταλλάσσεται με ένα γιγαντιαίο δάνειο, με ένα συμβόλαιο μελλοντικής εκπλήρωσης. Ο γαλλογερμανικός άξονας, πρότεινε μια “έξυπνη” λύση με δύο συνιστώσες. Η πρώτη είναι εμφανής. Αφορά ένα δανειακό πακέτο, που απαντά στις άμεσες ανάγκες αντιμετώπισης της ύφεσης.

Η δεύτερη είναι δυσδιάκριτη, καθώς αποτελείται από ένα πλέγμα προδιαγραφών και θεσμικών ελέγχων, που εμμέσως πλην σαφώς φιλοδοξεί να εξασφαλίσει και μετά την πανδημία, το πλαίσιο κανόνων που έχει αποκληθεί “γερμανική Ευρώπη”. Μέσω των προδιαγραφών και των επιλογών πολιτικής, που εμπεριέχονται στην πρόταση von der Leyen, προκαθορίζεται η κατεύθυνση των δαπανών που θα χρηματοδοτήσουν τομείς και περιφέρειες των κρατών μελών.

Στοχευμένα, θα χρηματοδοτηθούν «επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις» στα κράτη-μέλη (σύμφωνα με σχέδια που θα καταρτίσουν τα ίδια), όπως γίνεται με τις χρηματοδοτήσεις του ΕΣΠΑ. Ωστόσο οι χώρες δεν θα έχουν κυριαρχία επί των σχεδίων, δηλαδή δεν θα μπορούν να προτείνουν ό,τι θέλουν, με βάση εθνικό προγραμματισμό. Θα είναι λόγου χάριν εκτός προδιαγραφών η χρηματοδότηση του κοινωνικού κράτους. Τα σχέδια, θα πρέπει να είναι συμβατά με τους νέους στόχους της ΕΕ για το κλίμα και την ψηφιακή οικονομία και θα πρέπει να παραμένουν εντός των δημοσιονομικών κανόνων και τον έλεγχο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

Η διαπραγμάτευση που δεν έγινε

Η πρόταση von der Leyen (παρά το γεγονός ότι αφαιρεί προς όφελος της Κομισιόν την κυριαρχία των κρατών σε δανειακούς πόρους που αποκτώνται με κρατικές εγγυήσεις και συνεισφορές στον προϋπολογισμό), έχει γίνει αποδεκτή από τις κυβερνήσεις. Και αυτό, παρά το γεγονός πως είναι εντελώς διαφορετική από το αρχικό αίτημα για ευρωομόλογα, που αφορούσε αμοιβαιοποίηση κρατικού χρέους.

Καθώς βρίσκονται σε δύσκολη οικονομική θέση, ακόμη και οι μεγάλες χώρες του Νότου (όπως η Ιταλία και η Ισπανία,) μπροστά στο φάσμα της ύφεσης, κλείνουν τα μάτια σε ζητήματα κυριαρχίας (που όμως θα εκδηλώσουν αργότερα τις συνέπειές τους), προκειμένου να λάβουν γρήγορα πόρους, που θα διευκολύνουν την άμεση διαχείριση της κρίσης. Με αυτή την έννοια, η διαπραγμάτευση έχει λήξει και αυτό εξέφρασε η δήλωση της Μέρκελ.

Παραμένει όμως πεδίο για παζάρια, σχετικά με το ύψος της βοήθειας που θα διανεμηθεί. Οι βόρειες χώρες που αποτελούν συμμάχους της Γερμανίας (Ολλανδία, Αυστρία, Δανία, Σουηδία και Φινλανδία) επιθυμούν αλλαγή των κριτηρίων κατανομής, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν και οι ίδιες. Αυτό θα είναι ένα από τα ανταλλάγματα για την αποδοχή της χορήγησης επιδοτήσεων. Το άλλο, κρύβεται στο θέμα των λεγόμενων “επιστροφών”.

Από την εποχή της Θάτσερ, οι πλούσιες χώρες που συνεισφέρουν στον κοινοτικό προϋπολογισμό, περισσότερα από όσα λαμβάνουν, έπαιρναν πίσω ένα μέρος. Έτσι υπονομεύονταν η χρηματοδότηση της σύγκλισης. Εάν αυτές οι “επιστροφές” καταργηθούν, όπως προβλέπεται μετά την έξοδο της Βρετανίας, οι πλούσιες χώρες του Βορρά, θα βρεθούν αντιμέτωπες με διπλή αύξηση των υποχρεώσεών τους στον κοινοτικό προϋπολογισμό. Η διατήρηση των “επιστροφών” αποτελεί λοιπόν απαίτηση, για να αποδεχθούν οι χώρες του Βορρά τις επιχορηγήσεις.

Τα παζάρια που θα γίνουν

Πατώντας  slpress.gr  θα σας εμφανιστεί ολόκληρο το άρθρο του Ποταμιάνου Γεράσιμου.