Πέμπτη, 10 Αυγούστου 2023 19:33

Κι ας έφυγε για πάντα, κάπου εδώ γύρω μας θα απαγγέλλει ο Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος, ο μόνος ποιητής που γνώρισα στη ζωή μου

Επιλέγων ή Συντάκτης 

nikos2Απεβίωσε την Πέμπτη 26.7, σε ηλικία 78 ετών, ο διακεκριμένος Έλληνας ποιητής και μεταφραστής, Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος μετά από μάχη με τον καρκίνο.

Ο δημιουργός του «Σύσσημον ή Τα κεφάλαια» (σύσσημον: το συμφωνημένο σημάδι, αυτό που σημαίνει το ίδιο για σένα και για μένα), ενός έπους της παρακμής που αποτελεί θηριώδες κατόρθωμα της σύγχρονης ελληνικής ποίησης.
Γεννήθηκε το 1945 στα Εξάρχεια, η μητέρα του ήταν Μικρασιάτισσα κι ο πατέρας του Μωραΐτης. Μεγάλωσε στη Νέα Σμύρνη, αλλά πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στου Φιλοπάππου, σε ένα σπίτι που επισκευάστηκε, όπως έχει αφηγηθεί ο ίδιος στη Lifo, από σπουδαία αρχιτεκτονικά χέρια: Κυριάκος Κρόκος, Γιώργος Μακρής, Τάσης Παπαϊωάννου – άλλωστε, η αρχιτεκτονική και η ποίηση ήταν για εκείνον αυτό που ένωνε το πρόσωπο και τον τόπο· κοντολογίς, το έργο της ζωής του.
Μετά τις εγκύκλιες σπουδές και τη θητεία του εργάστηκε για 19 χρόνια ως φαρμακαποθηκάριος. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του περιοδικού «Εκηβόλος» μαζί με τον Βασίλη Διοσκουρίδη και την Τζούλια Τσακίρη. 
  Ήταν μια μοναδική προσωπικότητα των γραμμάτων και των τεχνών, που κατάφερε να αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα του στους ποιητικούς και λογοτεχνικούς κύκλους. Ο λόγος του ήταν διάστικτος από αναφορές, πολύσημος, συχνά αινιγματικός, πάντα όμως παραμυθητικός, σαν αρχαίο τραγούδι.
Η ποίηση του Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου είναι εντυπωσιακά τολμηρή – υιοθετεί μια απευθείας συνομιλία με τις πηγές της νεότερης ευρωπαϊκής ποίησης: με το εύρος, το βάθος, τις ανακολουθίες και τη γοητεία της, τοποθετώντας όλα αυτά -με έναν τρόπο καθηλωτικό- στο σήμερα. Πρόκειται για ένα πρωτοφανές για τα δεδομένα της σύγχρονης ελληνικής ποίησης έργο, μία εκτενέστατη ποιητική σύνθεση που πλησιάζει τους 10.500 στίχους και η οποία διαμορφώθηκε μέσα σε περισσότερο από δύο δεκαετίες.  
Ο Κωστής Παπαγιώργης έγραφε το 2006 στη LiFO για το Σύσσημον του Νίκου Παναγιωτόπουλου: «Το “Σύσσημον” του Νίκου Παναγιωτόπουλου, λαθροδιάσημο και κομμάτι εκτός λογοτεχνικού νόμου εδώ και είκοσι χρόνια, επιτέλους πήρε την τελική μορφή του και πάτησε πόδι. Όποιος δεν αντέχει τον κόσμο ένα γύρω, με τα χρόνια νιώθει τη γλώσσα του κομμένη και τον νου του σε κατάσταση θυέλλης. Η ντόπια ανθρωπότητα, όσο μικρή κι αν είναι, στήνει γιορτές, δοξάζει τον εαυτό της καθώς κοιτάζεται στον καθρέφτη της στιγμής, θεωρεί νόμο το φρόνημά της και ενασμενίζεται για τα κατορθώματά της. Ο απότακτος δεν υπάρχει· ο υπεράριθμος μετράει τα βήματα μέσα στο κελί της ανωνυμίας του, και ένα μόνο δεν ανέχεται: να ζητήσει χάρη. Λένε από παλιά ότι αν κάποιος τα βάλει με όλους πρέπει να είναι θύμα ή ποιητής. Η πλειοψηφία έχει εύκολο το συλλαλητήριο· έχει δίκιο μόνο και μόνο επειδή επιτυγχάνει απαρτίες, μετράει κεφάλια, κρατάει το νόμισμα, έστω και αν δεν έχει ικανά δόντια για να το δαγκώσει. [...] Αυτό το εκτυφλωτικό σκότος 484 σελίδων, ήτοι η αδίδακτη τέχνη ενός ανθρώπου που έμαθε να αναμοχλεύει τα σωθικά του, μετουσιώνεται μαστορικά σε κοινό μάθημα και διαβάζεται νεράκι από το Α ως το Ω. Όποια κι αν είναι η εκλεπτυσμένη μας ηλιθιότητα, καταλαβαίνουμε ότι δεν έχουμε να κάνουμε με ατομικά μυστικά, με απόκρυφες αμαρτίες· το βάθος είναι πάντα η κοινότητα, οι μεταστάσεις της βασανισμένης ψυχής που φέρνει και παίρνει τις γενιές, που ανακλαδίζεται μέσα στην Ιστορία χωρίς φανερό μέτρο και ρυθμό. Στα σκληρά τερτίπια της περιπλάνησης το “Σύσσημον” αριστεύει. Η φθορά, όπως ξέρουμε από προσωπική πείρα, αρέσκεται στην αποτυχία· όποιος κόβει το κεφάλι του, αυτόματα φρονεί ότι έχει αποκεφαλίσει και τον κόσμο. Αλλά το “Σύσσημον” δεν αποφασίζει να κατοικήσει στην “εποχή των λυπημένων ανθρώπων”».

Σ.Δ. Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος είναι ο μόνος ποιητής που γνώρισα στη ζωή μου. Μας σύστησε ο Ολια στην ταβέρνα του Οικονόμου στα Πετράλωνα, ένα από εκείνα τα διάφανα καλοκαίρια που απλά έκανε ζέστη. Και μετά συνέβη αυτό το "άντε τώρα να το εξηγήσεις". Για περίπου ένα χρόνο λοιπόν, συναντηθήκαμε σε διάφορες εκδηλώσεις καμιά δεκαριά φορές (ήταν η εποχή που κυκλοφορούσα γιατί παραμιλούσα). Στην αρχή απλά χαιρετιόμασταν, μετά χαμογελούσαμε με αυτό το παιχνίδι της τύχης. Κάποια στιγμή μάλιστα ομολογήσαμε ότι και οι δυο αναρωτηθήκαμε αν κάτι θέλει να μας πει αυτή η αδέσποτη. Τις τελευταίες φορές ανταλλάξαμε και κάποιες κουβέντες παραπάνω, όλες στο πόδι. Θυμάμαι πως πάντα χαιρόμουνα που τον συναντούσα και ένας λόγος ήταν που ένιωθα μια μεταξένια επιθυμία. Μου έβγαινε να βουτήξω γλυκά μέσα του σαν σε μια θάλασσα μικρή, από εκείνες τις λουλακί, που όμως δίχως να έχουν κάτι το ξεχωριστό και δίχως να το επιδιώκουν σε ξελογιάζουν με την αίσθηση του απέραντου που σου μεταδίδουν.

Το "Σύσσημον" για πολλούς μήνες το είχα δίπλα στο κρεββάτι μου, διαβάζοντας κάθε μέρα τα ποιήματά του, ποιήματα που με είχαν συνεπάρει πριν γνωρίσω την φιλική αύρα του και που εν αντιθέσει μ'αυτήν μου άφηναν πάντοτε ένα μυστήριο ακατανόητο, που ένιωθα ότι με ανέβαζε μέσα μου και ταυτόχρονα με άπλωνε στην τέχνη που υπονοεί ότι έχει και δεν έχει αλισβερίσια με τον παρόντα παρελθόντα και μέλλοντα κόσμο.

Έγραψε σήμερα Πέμπτη ο Φοίβος Δεληβοριάς.

nikos1Μόλις έφυγε από τη ζωή το "κοινό" μας "μυστικό". Ένας μείζων ποιητής που συναντήσαμε σε μια εποχή που απόφασή της ήταν να συμβιβαστεί με το έλασσον. Γι' αυτό  ίσως και μαζί με τον ανείπωτο θαυμασμό για κείνον, νιώθαμε πάντα μια ενοχή όταν τον βλέπαμε: τον αφήναμε να προχωρήσει μόνος στα βαθειά που φοβηθήκαμε. Ο Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος έδωσε -πριν από ένα χρόνο- το τελευταίο του σημείωμα, το κλειδί για όποιον θέλει να προχωρήσει. Στη Lifo του παλιού του φίλου από την παρέα του "Εκηβόλου". Σήμερα σκέφτομαι πολλούς ανθρώπους που ορφανεύουν -και άλλους τόσους που διασώθηκαν εξ αιτίας της κιβωτού του. Εμένα η αγάπη του Δημήτρη Καράμπελα με πήρε από το χέρι και με πήγε στην περιοχή του-εκεί γνώρισα τη Ρίτα και όλους τους άλλους, εκεί γνωρίζω κάθε μέρα κι από έναν. Κουράγιο και δύναμη σε όλους, το ταξίδι του Νίκου "πλάι στην περιοχή 'κακό θεμέλιο' μέσα στο φαράγγι της γλώσσας" αναγνώρισε την καλά κρυμμένη μας ανάγκη-και μας έσωσε.

Ακολουθούν κάποια από τα άρθρα που είχα αναρτήσει στη Σταγόνα. 


Ακολουθούν κάποια από τα άρθρα που είχα αναρτήσει στην Σταγόνα

Φαιακικό θαλάσσιο ξύλο του Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου, από το ΣΥΣΣΗΜΟΝ  

Το τέλος του Σύσσημου, του Νίκου Παναγιωτόπουλου  

 Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος: «Δεν ξέρω γιατί έκανα ό,τι έκανα, που θα πει ήταν το ριζικό μου»  

 «Ότι το έργο γίνεται με σιωπή»: το «Σύσσημον» του Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου   του Μιχάλη Μαρκόπουλου στο Books' Jurnal στις 27.7.23

 Η 2η φωτό αναρτήθηκε από την Julia Tsiakiris στο fb

Λάκης Ιγνατιάδης

Ραβδοσκοπία ατζαμή

Σχόλια   

0 # Ιγνατιάδης Λάκης 31-07-2023 10:21
Έγραψε η Όλια Λαζαρίδου στο fb για τον φίλο της Νίκο Α. Παναγιωτόπουλο:
Η κηδεια σου, ανταξια σου.
Ουτε δημοσιογραφοι ουτε φωτογραφιες. Μονο μια εκκωφαντικη σιωπη. Απαλο το χναρι σου Νικο σ αυτη τη ζωη, και πολυ βαθυ μες τις καρδιες μας. Αναπαυσου.
Παράθεση
0 # Αννέτα Πολυχρονιάδου 29-07-2023 23:55
Εφτιαχνα τα ζύγια του γλωσσικού χαρταετού

αμόλαγα τον αετό της γλώσσας μας
έφτιαχνα τα ζύγια του κι έφτιαχνα το φόβο μου

μάζευα κι άφηνα την καλούμπα του αετού της γλώσσας

γιατί η γλώσσα μαζεύεται όσο απέραντη και να ‘ναι

κάποιοι έχουν το συλλεκτικό δαίμονα

έχουν το numen του αετού της γλώσσας τους

και τη μαζεύουν

πέφτουν σε δαιμονισμό και μαζεύουν όλο το κουβάρι

κατεβάζουν και φυλάγουν τον αετό

νομίζω ότι έρχεται για να τους βοηθήσει

και το numen της προφορικής ποίησης το έτος της γέννησής της

καταφτάνει το numen της προφορικής ποίησης

από μεσολιθικό πολιτισμό –

Όλοι έχουμε πεθάνει.

Κάποιοι επιστρέψαμε.

Απόσπασμα από το «Σύσσημον ή Τα κεφάλαια», Βιβλίο Δεύτερο, του Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου, εκδόσεις Το Ροδακιό.
Παράθεση

Προσθήκη νέου σχολίου

Κωδικός ασφαλείας
Ανανέωση