Η επανέκδοση αυτή είναι μια σημαντική καθώς εδώ και πολλά χρόνια είναι εξαντλημένο και αποτελεί πραγματικά ένα σημαντικό δείγμα της σκέψης του Μάνου Χατζιδάκι. Χωρίζεται σε τέσσερα μέρη και περιλαμβάνει τριάντα έξι δοκίμια που εκφώνησε στο Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, στην εκπομπή του «Το σχόλιο του Τρίτου από τον Μάνο Χατζιδάκι», από το 1978 έως και το 1980.

Με παιγνιώδη γραφή, κριτική ματιά και μεγάλη τόλμη, ο μεγάλος συνθέτης μίλησε για τα προβλήματα που ταλάνιζαν την ελληνική κοινωνία εκείνη την εποχή και δεν δίστασε να κατονομάσει δημόσια τις βαθιές παθογένειες του κράτους. Η στάση αυτή βεβαίως τον έβαλε σε πολλές δυσάρεστες περιπέτειες αλλά ποτέ δεν υποχώρησε. Υπερασπίστηκε ως το τέλος της ζωής του την ελευθερία της έκφρασης και τις δημοκρατικές του αρχές.

Στις 27 Νοεμβρίου του 1980, γράφει στο σημείωμα που θα γίνει πρόλογος του βιβλίου: «Σαν άρχισα τα “Σχόλια” στο Τρίτο το ‘78, δεν είχα αποσαφηνίσει μέσα μου ούτε το ύφος της γραφής τους ούτε καλά καλά τους στόχους μου. Γνώριζα βέβαια πως θα ‘πρεπε να ξεκινήσω απ’ την πραγματικότητα του τόπου μας, αλλά όχι με τον τρόπο της “βραδυνής” και “μεσημβρινής” παραδημοσιογραφίας - τρόπος και είδος γραφής που απεχθάνομαι από νέος και περιφρονώ.

»Σχόλιο με σχόλιο λοιπόν σχημάτιζα τον τρόπο, τη γραφή και το επίπεδο μέσα απ’ το οποίο έβλεπα τον νεοελλαδικό κόσμο μας και επικοινωνούσα ολοένα με ένα πλατύτερο κοινό ή καλλίτερα με ένα μεγαλύτερο κοινό, γιατί ποτέ είναι αλήθεια δεν υπήρξα κατάλληλος για το πλατύ κοινό. Φυσικά επικοινωνούσα με όλους, εκτός από τους παραδημοσιογράφους και τον αρμόδιο υφυπουργό - ανίκανους, για μια οποιαδήποτε επικοινωνία. Αυτοί όμως ενοχλήθηκαν πολύ σαν συνειδητοποίησαν το γεγονός ότι επιτυγχάνετο επικοινωνία χωρίς τη συμμετοχή τους, χωρίς τα δημοσιογραφικά ή τα πολιτικά οφέλη, έτσι κι η αντίδρασή τους ήταν άμεση - ενορχηστρωμένη λασπολογία,“αγανακτισμένοι ακροατές”, μηνύσεις και ένας υφυπουργός πιεζόμενος από την Κοινή, κοινότατη Γνώμη. Το Τρίτο σταμάτησε τη λειτουργία του, σταμάτησαν και τα “Σχόλια”. Για μιαν ακόμη φορά η ποιητική συνείδηση και η έκφρασή της καταδιώχθηκε και εξαναγκάστηκε στη σιωπή. Η έκδοση λοιπόν αυτών των “Σχολίων” ήταν επιβεβλημένη για να μην ξεχνάμε την αθλιότητα και τις οδυνηρές αλήθειες του καιρού μας και του τόπου μας».

Στο πρώτο μέρος «Η Γένεση», περιγράφονται, πότε με χιούμορ και άλλοτε με σαρκασμό, οι δυσκολίες της σύστασης του προγράμματος του Τρίτου, οι νεοελληνικές ευαισθησίες, η γνώμη του για το λαϊκό και το ρεμπέτικο, για τον πολιτισμό, τα καλλιστεία αλλά και ο ρόλος της ενδυμασίας στη σοβαρή μουσική!

Στο δεύτερο μέρος, «Το σώμα, το παρόν ελληνικό», γίνεται ακόμα πιο τολμηρός. Ποιητές και λογοτέχνες, φιλόσοφοι και διανοητές -όπως και στα τέσσερα μέρη- εμπλουτίζουν τα κείμενά του που μιλούν μεταξύ άλλων για τα ωδεία και τα καφωδεία, για το πρόσωπο του τέρατος και την τάση μας να το συνηθίσουμε, την Κρήτη, τα λιμνάζοντα νερά της ελληνικής κοινωνίας, τις απεργίες, τους συλλόγους, τους προγόνους μας, τον Εζρα Πάουντ.

Το τρίτο μέρος «Με οπτική γωνία τον χρόνο» αρχίζει με το σπάνιας ομορφιάς κείμενο «Ο Λαχειοπώλης τ’ Ουρανού». «Σηκώθηκα από το πιάνο και πλησιάζω τον καθρέφτη. Ημουν ξαναμμένος. Είδα το είδωλό μου να κρατά φτερά του παγωνιού και δροσερούς καρπούς του Θέρους. Κι είπα από μέσα μου: Είμαι ο Λαχειοπώλης τ’ Ουρανού. Μοιράζω αριθμούς σε ξωτικά κι αγγέλους. Ο πρώτος αριθμός σημαίνει συνουσία. Βάση ρευστή για δημιουργία. Κι αποφασίζω ευθύς την πιο μεγάλη μου πράξη. Σκόρπισα τα λαχεία μου στους γαλαξίες και το άπειρο». Στα κείμενα αυτά θίγει και πάλι τα κακώς κείμενα, ενώ μιλά για τη «δυναστεία των τεχνών και από τη δυστυχία των καλλιτεχνών», για τη δημογεροντία του μέλλοντος, αλλά και τη Μάτση Χατζηλαζάρου που τόσο αγαπούσε.

Στο τέταρτο μέρος «Και η κατάληξη, το τέλος, το πραγματικό» ο Μάνος Χατζιδάκις σχολιάζει «για όσα έγιναν, για όσα γίνονται, για όσα μέλλει να γενούν και τη νοσταλγία των χοίρων με την τελική τους επιστροφή». Τον απασχολεί ο ρόλος των δημοσιογράφων, μιλά για τη στενάχωρη περιπέτειά του με μερίδα του Τύπου και καυτηριάζει τη «νέα δικτατορία της Τέταρτης Εξουσίας. Την περιλάλητη δικτατορία του Τύπου. Και ο δημοσιογράφος, ο ανώτατος άρχων.

»Ανδροπρεπής σαν την κολώνια “Μπρουτ”, καθορίζει τιμές, αξίες και εισόδους στον χώρο της αθανασίας, με αυθαίρετες προδιαγραφές που τις χαράζουν ιεροφάντες της μετριότητας και της ανυπαρξίας». Πολύτιμα και εξαιρετικά επίκαιρα «Τα σχόλια του Τρίτου», τα σχόλια του Μάνου Χατζιδάκι.

Είναι πραγματικά σημαντική η επανέκδοση αυτή. Κυρίως, γιατί αυτά τα σχόλια αποτελούν «κομμάτι» ενός φωτεινού μυαλού, ενός μοναδικού δημιουργού και σπάνιου διανοητή που είχαμε την τύχη να γεννηθεί στη χώρα μας.

Πηγή:  efsyn.gr/nisides