Παρασκευή, 14 Ιουνίου 2019 18:50

Γιάννης Βούλγαρης: «Η Ελλάδα κινδυνεύει να παγιδευτεί σε μια χαμηλή πτήση μακράς διάρκειας»

Επιλέγων ή Συντάκτης 
Βαθμολογήστε αυτό το άρθρο
(0 ψήφοι)

voulgaris«Ακόμα και αν η Ευρώπη βρει τον δρόμο της στην παγκόσμια αναδιάταξη δυνάμεων που γίνεται, η Ελλάδα μπορεί να μείνει στάσιμη σε χαμηλές θέσεις της παγκόσμιας και ευρωπαϊκής ιεραρχίας». Αυτό είναι, σύμφωνα με τον ομότιμο καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης Παντείου Πανεπιστημίου Γιάννη Βούλγαρη, το νέο «εθνικό ζήτημα» του 21ου αιώνα, το οποίο, για να αντιμετωπιστεί, υποστηρίζει ότι χρειάζεται «ο πεσιμισμός της σκέψης να οδηγήσει στην αισιοδοξία της βούλησης». Το νέο του βιβλίο «Ελλάδα: μια χώρα παραδόξως νεωτερική» (εκδόσεις Πόλις) ήταν η αφορμή για τη συνέντευξη που παραχώρησε στον Δημήτρη Κουκλουμπέρη

 • Σε ποιους απευθύνεται αυτό το βιβλίο, ποιος είναι ο κύριος σκοπός της συγγραφής του;

Απευθύνεται σε όσους και όσες αισθάνονται ότι στη σημερινή κρίσιμη για την Ελλάδα εποχή χρειάζεται να ξανακοιτάξουμε τον εαυτό μας ως κοινωνία και έθνος. Οχι αυθαίρετα, ούτε φαντασιακά, αλλά αναλύοντας τα βασικά ιστορικά και κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά που καθόρισαν την εθνική μας ζωή στον σύγχρονο κόσμο.

Οπως στη ζωή του καθημερινού ανθρώπου, έτσι και στη ζωή μιας χώρας, οι στιγμές μιας δραματικής κατάρρευσης όπως αυτή την οποία ακόμα βιώνουμε δημιουργούν κίνητρα αναστοχασμού. Χωρίς δυστυχώς αυτό να αρκεί «για να γίνει η κρίση ευκαιρία», όπως θέλει η γνωστή παρηγορητική ρήση. Με αυτό το κίνητρο λοιπόν δούλεψα τα τελευταία χρόνια αυτό το βιβλίο. Δεν είναι μια νέα ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, έχουμε αρκετές και καλές. Προτείνει μια νέα ματιά, μια νέα σύνθεση των γνώσεων που μας έδωσαν κατά τη μεταπολιτευτική περίοδο η ιστοριογραφία και η πολιτική κοινωνιολογία για τους δρόμους και τους τρόπους που η χώρα μας πορεύτηκε στον σύγχρονο κόσμο.

• «Ελλάδα: μια χώρα παραδόξως νεωτερική» είναι ο τίτλος του νέου σας βιβλίου. Τι θέλετε να σηματοδοτήσετε με αυτή την επιλογή;

Ο τόνος είναι στο «νεωτερική» και ο τρόπος στο «παραδόξως». Παραδόξως νεωτερική, γιατί η αντίληψη που έχουμε εμείς οι ίδιοι για την Ελλάδα ήταν και είναι μάλλον η αντίθετη. Υπάρχει από παλιά μια σταθερή και επίμονη θεώρηση της πορείας της χώρας με αρνητικούς όρους. Καθυστέρησης, υπανάπτυξης, στρεβλής ανάπτυξης, ατελούς εκσυγχρονισμού. Στη διάρκεια της πρόσφατης κρίσης επανήλθαν στον δημόσιο λόγο όλες αυτές οι αρνητικές αξιολογήσεις.

Ο τίτλος παίρνει αποστάσεις από αυτές. Σε ένα ουσιαστικότερο επίπεδο, «παραδόξως νεωτερική», γιατί ιστορικά οι προωθητικές δυνάμεις του εκσυγχρονισμού της χώρας ήταν πρωτίστως η πολιτική και οι νεωτερικοί θεσμοί. Αμφότεροι όμως έχουν στιγματιστεί στον δημόσιο λόγο, και τώρα και στο παρελθόν, ως υπαίτιοι των εθνικών μας παθογενειών.

Δεν αρνούμαι τις αρνητικές όψεις τους, αρνούμαι την ανάλυση που εξαντλείται σε αυτές. Αποκαλώ το κράτος «αδικημένο πρωταγωνιστή» της εθνικής μας εξέλιξης γιατί έχει συσκοτιστεί ο εκσυγχρονιστικός του ρόλος υπό το βάρος της κριτικής που προήλθε τόσο από τις μαρξιστικές όσο και από τις φιλελεύθερες ερμηνείες της «ελληνικής περίπτωσης».

Και επιχειρηματολογώ εναντίον της απαξίωσης του ρόλου της δημοκρατικής πολιτικής, που έγινε μέσω της απολυτοποίησης της σημασίας των «πελατειακών σχέσεων». Προσπαθώ αντιθέτως να αναδείξω τις πολυσήμαντες μακροϊστορικές επιπτώσεις που είχε ο λεγόμενος «πρώιμος εκδημοκρατισμός», το γεγονός δηλαδή ότι είμαστε από τις πρώτες χώρες που καθιέρωσαν κοινοβουλευτισμό με καθολική ανδρική ψήφο.

• Αναφέρεστε στον «ελληνικό καπιταλισμό». Πώς επέδρασε αλήθεια ο καπιταλισμός στην «ελληνική περίπτωση»;

Ορθώς θέτετε το ερώτημα. Μια θεωρητική διευκρίνιση αρχικά. Οπως πολλοί ιστορικοί κοινωνιολόγοι, θεωρώ ότι η νεωτερικότητα μορφοποιήθηκε από την ανάδυση και τη συνύφανση του καπιταλισμού με το κράτος ή καλύτερα με το διακρατικό σύστημα. Με άλλα λόγια, ο καπιταλισμός δεν έχει κάποια οντολογική ή μεθοδολογική προτεραιότητα, ούτε είναι προσδιοριστικός «σε τελευταία ανάλυση».

Αν αυτό ισχύει γενικώς, στην Ελλάδα ισχύει κατά μείζονα λόγο εξαιτίας της περιορισμένης εκβιομηχάνισης, της μικρής κλίμακας των επιχειρηματικών μονάδων και της απέραντης αυτοαπασχόλησης. Γι’ αυτό εδώ λειτούργησε περισσότερο σαν μια αργή εξελικτική διαδικασία παρά σαν ο προμηθεϊκός ανατροπέας, όπως συνέβη στις εκβιομηχανισμένες χώρες. Λόγω του «μικροκαπιταλισμού» εξάλλου, δεν είχαμε εδώ τα μεγάλα κοινωνικά υποκείμενα της «βιομηχανικής κοινωνίας». Αυτό σημαίνει ότι άλλοι πρωταγωνιστές της νεωτερικότητας άσκησαν βαρύνουσα επίδραση στην «ελληνική περίπτωση».

Εγώ υπογραμμίζω έντονα τον θεμελιακό ρόλο που είχε η γεωπολιτική, δηλαδή τα διακρατικά παίγνια στα οποία η Ελλάδα μπλέχτηκε ήδη από τα τέλη του 18ου αιώνα και συνεχίζει ασφαλώς μέχρι σήμερα. Θεωρώ ότι ο ρόλος της γεωπολιτικής ήταν συντακτικός, με την έννοια ότι διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό τις ιδεολογικοπολιτικές ταυτότητες στη μακρά ιστορική διάρκεια. Αν έτσι είχαν τα πράγματα στο παρελθόν, η μεταπολιτευτική περίοδος μπορεί ίσως να αποτελεί μια ιστορική τομή.

Είναι η πρώτη περίοδος που επειδή η Ελλάδα πήρε χαρακτηριστικά κοινωνίας της ευημερίας, ο καπιταλισμός επέδρασε πλέον καθοριστικά και άμεσα, χωρίς διαμεσολαβήσεις, στη διαμόρφωση των αντιλήψεων και των συμπεριφορών των Ελλήνων και των Ελληνίδων. Με τη μορφή όμως του «παρασιτικού καταναλωτισμού», για να χρησιμοποιήσω τον όρο του Π. Κονδύλη.

• Μετά από σχεδόν δέκα χρόνια κρίσης και με τη συνολικότερη θεώρηση που έχετε λόγω μελέτης μιας μακράς περιόδου γεγονότων στην Ελλάδα, πιστεύετε ότι το πολιτικό σύστημα και οι πολίτες έχουν κάνει το «πάθημα μάθημα»; Πόσο σίγουρος, ασφαλής και αισιόδοξος αισθάνεστε για το αύριο, με βάση την έρευνά σας;

Στη μακρά διάρκεια η Ελλάδα δεν ανήκει στους «χαμένους» της νεωτερικότητας. Το αντίθετο. Τις περισσότερες φορές προηγήθηκε των χωρών της περιοχής μας και όχι μόνο. Η όλη της πορεία ήταν συναρτημένη με αυτό που λέγεται catch up strategy, δηλαδή την προσπάθεια να φτάσει τις πιο αναπτυγμένες (ευρωπαϊκές) χώρες που συνιστούσαν τον «κανόνα» και διαμόρφωναν τον ηγεμονικό λόγο της νεωτερικότητας. Λίγα χρόνια πριν θα σας έλεγα ότι η Ελλάδα θα περνούσε την κρίση, θα κατάφερνε να ορθοποδήσει και να ξαναμικρύνει τις αποστάσεις από την Ευρώπη. Τώρα έχω μεγαλύτερες αμφιβολίες.

Οχι μόνο γιατί το πάθημα δεν έγινε μάθημα, καθώς επαναλαμβάνονται αντιλήψεις και συμπεριφορές που όξυναν την κρίση. Υπάρχει ο κίνδυνος η Ελλάδα να παγιδευτεί σε μια χαμηλή πτήση μακράς διάρκειας καθώς δρουν πλέον τάσεις εθνικού μαρασμού δομικού χαρακτήρα. Συνεπώς, ακόμα και αν η Ευρώπη βρει τον δρόμο της στην παγκόσμια αναδιάταξη δυνάμεων που γίνεται, η Ελλάδα μπορεί να μείνει στάσιμη σε χαμηλές θέσεις της παγκόσμιας και ευρωπαϊκής ιεραρχίας. Αυτό είναι το νέο «εθνικό ζήτημα» του 21ου αιώνα και χρειάζεται ο πεσιμισμός της σκέψης να οδηγήσει στην αισιοδοξία της βούλησης για να το αντιμετωπίσουμε.

Πηγή:  efsyn.gr  

Μια νέα ματιά εθνικής αυτογνωσίας  , συνέντευξη του Γιάννη Βούλγαρη στη Ξένια Κουναλάκη

Τελευταία τροποποίηση στις Τρίτη, 18 Ιουνίου 2019 19:35

Προσθήκη νέου σχολίου

Κωδικός ασφαλείας
Ανανέωση