Τώρα έρχεται η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή. Η κεντρική παράσταση του project θα παρουσιαστεί τους επόμενους μήνες στη Φιλαδέλφεια, τη Νέα Υόρκη και αλλού, με τη συμμετοχή του Θεάτρου Aττις, του Wilma Theater της Φιλαδέλφεια, του Columbia University της Νέας Υόρκης και άλλων φορέων.

Η πρεμιέρα της αναμένεται στις 14 Οκτωβρίου στο Βίλμα Θίατερ με Αμερικανούς και Ελληνες ηθοποιούς του Αττις (Αντώνης Μυριαγκός, Στάθης Γράψας) και θα παίζεται μέχρι τις 8 Νοεμβρίου. Ο Θεόδωρος Τερζόπουλος υπογράφει, εκτός από τη σκηνοθεσία, τα σκηνικά, τα κοστούμια και τους φωτισμούς, ενώ η μουσική σύνθεση είναι του Παναγιώτη Βελιανίτη.

Ο Τερζόπουλος έχει ζητήσει από τον Νόαμ Τσόμσκι να γράψει έναν επίλογο στην «Αντιγόνη», που θα ειπωθεί από τον ίδιο τον σκηνοθέτη, ο οποίος συμπράττει στην παράσταση διαβάζοντας κείμενα του Ηράκλειτου στα αρχαία ελληνικά.

Πάνω στο θέμα «Αταφοι Νεκροί» θα πραγματοποιηθούν πολλές παράλληλες δράσεις: εργαστήρια, εκθέσεις (γιγαντοφωτογραφίες της Γιοχάνα Βέμπερ με υλικό από παλαιότερες δουλειές τού Τερζόπουλου καθώς και βετεράνων φωτογράφων από τον πόλεμο του Βιετνάμ και του Ιράκ), συνέδρια, συζητήσεις και διαλέξεις στο Columbia University από τον ιστορικό Μαρκ Μαζάουερ, τον Θόδωρο Τερζόπουλο, τη Μαριάν Μακντόναλντ, μεταφράστρια της «Αντιγόνης», τον ψυχαναλυτή Κώστα Αρβανιτάκη, που ζει στον Καναδά. Ο Στάθης Γράψας θα παρουσιάσει υλικό από τη δουλειά που έχει κάνει με νέους στις φυλακές.

Σ’ αυτήν την «Αντιγόνη» γίνονται εμφανείς όλες οι δυνατές αντιθέσεις και το κείμενο συνδέεται με το σήμερα. Ο Ιταλός Πάολο Μουζίο, κορυφαίος του χορού, βρίσκεται πάνω στο χαράκωμα μιας ερειπωμένης πόλης - ο πόλεμος συνεχίζεται στο διηνεκές. Ο Αντώνης Μυριαγκός ερμηνεύει τον Κρέοντα εκπροσωπώντας την εξουσία της Γουόλ Στριτ. Και τον ρόλο της Αντιγόνης ανέλαβε η Αφροαμερικανίδα Τζένιφερ Νίκι Κίντγουελ, ηθοποιός και τραγουδίστρια της soul.

«Από τις 18 Αυγούστου ξεκινάμε δύο μήνες εντατικών προβών», μας λέει ο σκηνοθέτης. «Τα παιδιά θα φύγουν στις 15 κι εγώ λίγες μέρες αργότερα γιατί θα ταξιδέψω στην Ιαπωνία. Σκηνοθέτες από όλο τον κόσμο θα συγκεντρωθούμε για να γιορτάσουμε τα 50 χρόνια της θεατρικής ομάδας SCOT του Ταντάσι Σουτζούκι, εκεί πάνω στα βουνά των Σογκούν, στο Ντόγκα Μούρα, που είναι τα επτά θέατρα και το αρχαίο χωριό. Από εκεί θα φύγω για Αμερική. Μαζί μου ο Σάββας Στρούμπος, πολύτιμος βοηθός».

Ακολουθεί η συνέντευξη που παραχώρησε ο κ.Τερζόπουλος στην Έφη Μαρίνου και δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών στις 9.8, με τον τίτλο " Η Αντιγόνη μου βγαίνει από τα γκέτο".  

• Πώς θα προσεγγίσετε την «Αντιγόνη»;

Βλέπω την Αντιγόνη μέσα από τα γκέτο. Και την εξουσία πολύμορφη, όπως κυριαρχεί σήμερα. Μην ξεχνάμε ότι ο νεορατσισμός ξαναγεννήθηκε στην Αμερική, θεριεύει. Πάνω στην Κίντγουελ, μια αδιανόητα καταλυτική μορφή και φωνή, που ξεκινάει τραγουδώντας το «Summertime», αντικρίζω όλη τη «Μάμα Αφρικα».

• Και μετά την Αμερική, ο κόσμος όλος;

Ολο αυτό έχει την προοπτική ενός μεγάλου διεθνούς φεστιβάλ. Ηδη δηλώνουν συμμετοχή πολλοί ξένοι. Εννοείται ότι θα προσκληθούν ο Ρομέο Καστελούτσι, ο Γιαν Φαμπρ, ο Κιρίλ Σερεμπρένικοφ. Ο Γιάννης Κουνέλλης θα ξεκινήσει πρώτα με έργο του πάνω στην πράσινη γραμμή στη Λευκωσία, με αφορμή τις «Τρωάδες» που θα σκηνοθετήσω εγώ στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας με ηθοποιούς από διχοτομημένες πόλεις. Και στη συνέχεια κάτι θα κάνει πάνω σ’ αυτά τα ερείπια της Ευρώπης, κάτι για την επανάσταση με τη μάσκα του θανάτου. Ο δεύτερος σταθμός είναι το 2017 στη Μόσχα, όπου θα διαμορφώσω όλο το κόνσεπτ και θα παρουσιαστεί η «Αντιγόνη».

Αυτός ο τρελός Εβραίος καβαλιστής Μπόρις Γιουχανάνοφ, ο διευθυντής του Στανισλάφσκι, ετοιμάζεται. Θα κάνει τη δική του παράσταση, ενώ θα κληθούν νέοι δημιουργοί, σκηνοθέτες, εικαστικοί, χορογράφοι, συνθέτες. Θα έρθουν οι Αμερικανοί συνεργάτες, αναπτύσσοντας περαιτέρω την ιδέα. Η Αλα Ντεμίτοβα θα ερμηνεύσει το «Ρέκβιεμ» της Αννα Αχμάτοβα με τη Συμφωνική της Μόσχας. Στη συνέχεια συζητώ με Ιταλία και Κίνα.

• Πώς προέκυψε η ιδέα των «Αταφων Νεκρών»;

Σε φυλακές νέων σ' όλο τον κόσμο ακούς συχνά τη φράση: «είμαι πεθαμένος κι άταφος». Δεν είναι τυχαίες οι φράσεις που συνηθίζουμε να λέμε: «Αχ, ας πέθαινα». Σε παραδόσεις, θρησκείες, πολιτισμούς αρχαίων λαών, δρώμενα του θανάτου ταυτίζονται με τη ζωή. Είναι αρχέγονες ανάγκες που εκφράζονται πότε με χιούμορ, πότε μέσα από το βάσανο, πότε καλυπτόμενες από την «ευωχία» μιας καλής ζωής, εκείνου δηλαδή που συμπεριφέρεται ως νεκροζώντανος. Ζούμε καλά ή κακά κουβαλώντας στην πλάτη το φέρετρό μας, χωρίς όμως να το βλέπουμε.

• Στον σύγχρονο κόσμο λες και κάνουμε υπόθεση εργασίας το «γεγονός» ότι δεν θα πεθάνουμε ποτέ;

Δεν είμαστε εξοικειωμένοι με τον θάνατο, δεν συνειδητοποιούμε ότι είμαστε ήδη στον χώρο της απουσίας κι όχι πραγματικά μέσα στη δράση, τον αγώνα, τη διεκδίκηση, τη σύγκρουση, τη δημιουργία. Απωθούμε δηλαδή όλες τις λειτουργίες που μας κάνουν ζωντανούς, είμαστε νεκροί και άταφοι μα πάρα πολύ ευτυχισμένοι...

Ολα είναι ένα παιχνίδι ανάμεσα στη νεκρόφιλη παρουσία και την υποτιθέμενα ζωντανή, ζωική απουσία. Ζούμε στο δίπολο απουσία-παρουσία, πεδία που αλληλοσυμπληρώνονται αλλά συγχρόνως το ένα αφαιρεί την ουσία του άλλου. Οι αρχαίοι πολιτισμοί αναπτύσσονταν μέσα στην κλίμακα της συμβίωσης με τον θάνατο, γι’ αυτό και οι πάμπολλες τελεστικές λειτουργίες. Οταν είσαι συμφιλιωμένος μαζί του, ούτε θέλεις να πεθάνεις ούτε ζεις ζωή νεκροζώντανου.

• Ζούμε σαν νεκροί από τον φόβο του θανάτου;

Ακριβώς. Ποτέ άλλοτε δεν έβλεπες τόσους άταφους νεκρούς να κινούνται ολόγυρα. Σώματα καθηλωμένα, πνεύματα ρηχά, ιδέες αντιδραστικές, που μας κυνηγούν σαν εφιάλτες. Φαντάσματα του παρελθόντος που ξανάρχονται. Οι άνθρωποι χορεύουν, τραγουδούν, συναντιούνται, διεκδικούν μόνο με το 1/5 της ενέργειας που διαθέτουν. Αυτό, εμένα, που πιστεύω στο σώμα ως απόλυτο εργαλείο πάθους, διεκδίκησης, μου φαίνεται εφιαλτικό.

Ομως αφαιρώντας παράδοση, έκφραση, πηγές, γλώσσα -που ολοένα περιορίζεται σ' ένα γλωσσάρι που αφορά συναλλαγή, χρήμα, τράπεζα, υπολογιστές- ο άνθρωπος γίνεται νεκροζώντανος. Σκοτώνοντας τη μνήμη και καλλιεργώντας τη λήθη, αυτό που απομένει είναι ένα κιβούρι για ζωντανούς. Ακόμα και στην ψυχαγωγία ό,τι γίνεται είναι για να ξεχάσουμε, όχι να θυμηθούμε.

• Ποια ιδέα μπορεί να κινητοποιήσει τη δική μας κοινωνία;

Αμετανόητοι αναζητούμε ακόμα, κι όχι μόνο εδώ, τον λαοπλάνο, τον καιροσκόπο, τον ηγέτη. Ομως όποιος αναζητά τον σωτήρα του, είναι ήδη άταφος νεκρός. Δεν υπάρχει σημαντικότερο πράγμα από την εργασία, τη δημιουργία. Εκεί βρίσκεται η διαρκής πάλη, ανοίγονται δρόμοι, ορίζοντες, παύεις να φοβάσαι, δεν εξαρτάσαι από δανεικά, δανειστές, μεσσίες, πολιτικούς. Παρακολουθούσα τους 60 Ελληνες και ξένους σπουδαστές στο Σεμινάριο του Αττις. Δεν φαντάζεσαι τη λαχτάρα τους ν' αλλάξουν, να γίνουν μαχητικοί.

• Τι περιμένετε απ’ αυτή την κυβέρνηση;

Ειδικά αυτό τον καιρό, οι ιδιώτες πληρώνουν όλα τα σπασμένα. Η μικρή εργασία, ο βιοτέχνης, η αναπτυσσόμενη εταιρεία, το κατάστημα, ό,τι αποτελεί τον αιμοδότη της χώρας κατασπαράζεται. Κι εγώ ένας μικρός βιοτέχνης τέχνης είμαι. Με εξοργίζει η διαπίστωση ότι δεν υπάρχει ένα σημείο που εντοπίζοντάς το θα αρχίσει μια δράση. Το σημείο που θα μας βγάλει από τη νεκροφάνεια. Καταργούνται τα αρχαία ελληνικά, ακούω επίσης και η αριστεία. Και πώς θα συνδέουν οι επόμενες γενιές μια φράση, μια ιδέα; Οι νέοι, άνεργοι και απελπισμένοι, φεύγουν. Θα γεράσει η κοινωνία μας, θα πεθάνει πολύ γρήγορα. Είναι επιτακτική ανάγκη να ξεκινήσει τώρα, αυτή τη στιγμή που μιλάμε, ένα πολύ μεγάλο και ουσιαστικό πρόγραμμα για τους νέους. Να τους δουν όλους, να συζητήσουν, να ζυμωθούν, να ξεκινήσει διάλογος για λύσεις.

• Με ανύπαρκτη οικονομία πώς μπορεί να υλοποιηθεί τέτοιο πρόγραμμα;

Να σπάσουν το κεφάλι τους να το βρουν! Είναι υποχρεωμένοι. Το χρέος των κάθε λογής κυβερνήσεων απέναντι στους νέους είναι τεράστιο. Τι δίνεις, τι προτείνεις στους νέους; Επρεπε να υπάρχει υπουργείο Νεολαίας. Αρνούμαι να δω τον πολιτικό αυτισμό απέναντι στο εθνικό συμφέρον, αρνούμαι να ακούσω συνθήματα ηλικίας πενήντα χρόνων σ' έναν κόσμο που έχει αλλάξει. Δεν καταλαβαίνω καν τις λέξεις Αριστερά, Δεξιά, Κέντρο. Δεν ισχύουν τα «δεξιά» κι «αριστερά» ούτε στους ράφτες αντρικών παντελονιών. Ας παλέψουμε, επιτέλους, μέσα στον σύγχρονο κόσμο.

• Παλέψαμε πέντε μήνες για μια συμφωνία και ηττηθήκαμε.

Οι άνθρωποι που πήγαν να διαπραγματευτούν δεν έπρεπε να είχαν μελετήσει το υλικό, τους άλλους, με μπρεχτικό μάλιστα τρόπο; Χαρακτηρολογία, πώς σκέφτονται, πώς μιλούν; Να έχουν αντιληφθεί τις επιδιώξεις της άλλης πλευράς και να αντιπαρατεθούν με τους ίδιους όρους κι ακόμα πιο αριστοτεχνικούς; Πηγαίνεις προετοιμασμένος να συζητήσεις με εν δυνάμει φίλο ή εχθρό. Αλλά δεν βλέπεις τον άλλον εχθρικά, γίνεσαι συνομιλητής. Ούτε βοηθά η φλυαρία με όρους νεκρού παρελθόντος ή η αναπόληση μιας χαμένης αριστερής ουτοπίας. Χρειάζεται λόγος συγκεκριμένος, σφιχτός, διεκδικητικός.

Εγώ, πάντως, όταν πρόκειται να συναντήσω κάποιον υπουργό Πολιτισμού στο Πεκίνο, στη Μόσχα ή οπουδήποτε αλλού, φοράω γραβάτα σε ένδειξη σεβασμού. Για να συνομιλήσω γύρω από ένα τραπέζι με τους ίδιους όρους μεριμνώ και γι’ αυτό που λέμε φαινότυπο, εικόνα. Δεν αεροβατώ, δεν μιλώ ως ονειροπόλος για πράγματα μη ρεαλιστικά. Είμαι προετοιμασμένος για τα πάντα, μετράω κάθε λέξη μου.

Γνωρίζω εκ των προτέρων τι διατίθεται να παραχωρήσει ο άλλος και προχωρώ σιγά σιγά. Δεν θα ξεχάσω πριν από χρόνια τη συνάντηση της διεθνούς επιτροπής Θεατρικής Ολυμπιάδας με τον Πούτιν. Εγώ, ο Μπομπ Ουίλσον, ο Σουτζούκι, πήγαμε όλοι γραβατωμένοι, όπως όριζε το πρωτόκολλο. Σε πληροφορώ ότι ήμαστε και απίστευτα προετοιμασμένοι. Και βλέπω υπουργούς σε τόσο σημαντικά ραντεβού να συμπεριφέρονται ως ποιητές εκ του προχείρου. Τι είναι όλο αυτό;

• Δίνετε μεγάλη σημασία στο πρωτόκολλο.

Μιλώ για ένα θεατρικό ritual που, ναι, έπρεπε να τηρηθεί. Επίσης δεν καταλαβαίνω τις κορόνες «εσείς οι ιμπεριαλιστές», «εσείς οι αντιδραστικοί» κ.λπ. Πάλι θα έρθουν τα λεφτά, πάλι θα ξοδευτούν αλόγιστα, πάλι θα έχουμε διαπλεκόμενα, πάλι θα χάσουμε πενταετίες και πάλι οι νέοι θα μείνουν απέξω. Στη ζωή το «όχι» συμπεριλαμβάνει ένα «ναι» και αντιστρόφως. Αν αυτό δεν επαληθεύεται, μιλάμε για χαμένο χρόνο και ενέργεια, για την παγίδευση μιας ολόκληρης χώρας.

Οταν ερωτήθηκα για το δημοψήφισμα, απάντησα ότι δεν το θεωρώ αναγκαίο. Από παιδί δουλεύω μέρα-νύχτα, είμαι πολύ κουρασμένος για να ασχολούμαι με κακά πολιτικά παιχνίδια. Συνομίλησα με φίλους του «ναι» και του «όχι». Οι περισσότεροι είχαν ήδη απομακρύνει ασφαλώς τα λεφτά τους και με παρότρυναν να πράξω αναλόγως γιατί θα τα χάσω, θα μου τα φάνε… «Ε, ας τα χάσω, ας μου τα φάνε» τους έλεγα. «Οι τράπεζες πρέπει να έχουν λεφτά για να πάτε εσείς να πάρετε»... Με αυτά τα χρήματα κινείται το θέατρο. Αν λοιπόν «μου τα φάνε», πάμε πάλι απ’ την αρχή. Μια ζωή με «έτρωγαν». Αλλά ποτέ δεν αισθάνθηκα άταφος νεκρός…

• Πιο πολύ χρόνο βρίσκεστε στο εξωτερικό δουλεύοντας παρά στην Ελλάδα. Πώς είναι δυνατόν να μην έχετε έξω τραπεζικούς λογαριασμούς;

Ε λοιπόν, σε αντίθεση σε όσους υπεραμύνονται νέων ιδεών κι έχουν τα λεφτουδάκια τους στο στρώμα ή στη λίστα Λαγκάρντ περιμένοντας τον Μεσσία, εγώ είπα όσα χρήματα κερδίζω έξω δεν θα τα βάζω σε λογαριασμούς της American Bank. Θα τα βγάζω «έξω» από έξω. Δηλαδή θα τα φέρνω στην Ελλάδα. Να τα χρησιμοποιούν οι αριστεροί πατριώτες και νέοι επαναστάτες του διαδικτύου… Βαρέθηκα τους όψιμους εξεγερμένους και διαπολιτισμικούς, τους ευκαιριακούς αντιγραφείς.

Η τέχνη είναι σε αδιέξοδο, αλλά κάποιοι εξακολουθούν να δουλεύουν με συνέπεια και αυτοσυγκέντρωση. Αυτό τον καιρό παρατήρησα στο διαδίκτυο έναν εθνικισμό από όλες τις πλευρές που με σόκαρε γιατί έπαιρνε διαστάσεις απίστευτης χυδαιότητας. Προσανατολίστηκα στην ομάδα μου, στους νέους. Μεθαύριο θα ταξιδέψω το ελληνικό όνειρό μου σ’ όλο τον κόσμο. Πληρώνω την εφορία και το ΙΚΑ, τους ηθοποιούς μου. Δουλεύω γι' αυτούς και μ' αυτούς. Και σώζομαι.

• Δεν έχετε κουραστεί από τα συνεχή ταξίδια;

Προσπαθώ να μην είναι άταφος νεκρός. Στην ουσία συνεχίζω τη δουλειά μου μετά το Κέντρο Δελφών, μετά τις Πολιτιστικές Ολυμπιάδες. Αν αυτή η δημιουργία πάει επτά χρόνια όπως υπολογίζω, αν ζω, θα παρουσιαστεί όλη στην Αθήνα. Και τότε εύχομαι να έχουμε βγει από την κρίση, να κάνουμε μια μεγάλη γιορτή. Και να πούμε: «Αντίο, άταφοι νεκροί», «αντίο, μεσαίωνα της παγκοσμιοποίησης». Τώρα μόνο ζωντανοί, μαχητικοί, δημιουργικοί.

Πηγή:  Εφημερίδα των Συντακτών