Το κίνημα Χωρίς Μεσάζοντες στoν Πειραιά έκλεισε ήδη δυο χρόνια ζωής. Γέννημα της εποχής της οικονομικής κρίσης και των συνεπειών που γεννά η  πολιτική που ασκούν οι συγκυβερνήσεις των μνημονίων, των βάρβαρων πολιτικών που σπέρνουν στην κοινωνία την ανεργία, τις απολύσεις,  την φτωχοποίηση, την εξαθλίωση.

Το κίνημα αυτό, που έχει εξαπλωθεί σε όλη την Ελλάδα,  έχει αποτελέσει ένα παράδειγμα αλληλεγγύης, ανακούφισης και διεξόδου για χιλιάδες συνανθρώπους μας. Μεγάλος αριθμός συνανθρώπων μας που αδυνατεί να καλύψει τις διατροφικές του ανάγκες  ενισχύεται από τα προϊόντα που προσφέρουν οι παραγωγοί, αλλά και οι πολίτες που συμμετέχουν, ως δείγμα αλληλεγγύης προς αυτή την ευπαθή ομάδα,.

Χιλιάδες παραγωγοί έχουν διατηρήσει τις καλλιέργειες, τα εργαστήρια, τις εργασίες τους, βρίσκοντας διέξοδο για διάθεση των προϊόντων τους.

Η δράση της πρωτοβουλίας μας Χωρίς Μεσάζοντες για διανομή προϊόντων δεν θέλουμε να είναι και δεν είναι μια ακόμη λαϊκή αγορά στην πόλη μας. Είναι μια συνάντηση παραγωγών - πολιτών / καταναλωτών και αναπτύσσεται στη βάση μιας διαφορετικής λογικής, της  αλληλέγγυας κοινωνικής οικονομίας και του δίκαιου κέρδους. Για αυτό και επιδιώκουμε την συνειδητή συμμετοχή του πολίτη, μέσα από την προπαραγγελία των προϊόντων που θέλει. Ανταποκρίνεται στις πραγματικές κοινωνικές ανάγκες όλων και όχι στο κυνήγι του κέρδους για λίγους. Η επιτυχία του, η υποστήριξη και αποδοχή που έχει βρει, αποτελούν μία έμπρακτη αντίσταση και αμφισβήτηση των πολιτικών λιτότητας κυβέρνησης - Τρόικας και των συμφερόντων που ελέγχουν την αγορά τροφίμων και νοιώθουν το «Χωρίς Μεσάζοντες» σαν απειλή.

Αυτές είναι κάποιες σκέψεις του διαδημοτικού δικτύου Πειραιά "Το Λιμάνι της Αγωνίας", που έχει την ευθύνη για τη διάθεση προϊόντων δίχως μεσάζοντες και αξίζουν συγχαρητήρια σε όλους όσους έχουν επωμιστεί αυτό το έργο. Ας έχουμε όμως στο πίσω μέρος του μυαλό μας ότι όπως όλα τα πράματα έτσι κι αυτή η δράση δεν είναι κάτι που για πρώτη φορά εμφανίζεται στην ιστορία της ανθρωπότητας. Μέσα στις χιλιετίες που το ανθρώπινο γένος δημιουργεί αενάως ομάδες, κοινότητες και κοινωνίες, φυλές, πόλεις, έθνη και κράτη για να μπορεί να υπάρχει, που επινοεί τρόπους και σχέσεις για να ζει, να αναπαράγεται και να δημιουργεί, τίποτα δεν είναι εντελώς πρωτότυπο, τίποτα δεν γεννιέται εκ του μηδενός. Όλοι μπορούμε να σκεφτούμε ότι ανάλογα με τις ανάγκες και τη διαθεσιμότητα των ανθρώπων οι νέοι τρόποι που εναλλάσσονται με άλλους και οι σχέσεις που αντικαθίστανται με κάποιες διαφορετικές, έχουν τις ρίζες τους σε κάτι που έχει προϋπάρξει.

Παρόλο αυτό οι αλλαγές σχεδόν ποτέ δε γίνονται με μια φυσικότητα όπου η ειρηνική διάθεση των αντιπάλων ομάδων δίνει τον τόνο. Επειδή κάθε φορά που τίθεται ζήτημα αλλαγής οι συνήθειες μουλαρώνουν, οι νοοτροπίες κλείνονται στον εαυτό τους, τα συμφέροντα που παίζονται ξεπερνούν τα στενά προσωπικά και τοπικά και γι'αυτό πολλές εξουσίες ανταγωνίζονται με πάθος πρωτόγνωρο. Έτσι οι αλλαγές αυτές είναι πάντοτε αποτέλεσμα φανερών ή κρυφών κοντρών, ρήξεων και συγκρούσεων όπου καθ'οδόν, αν δεν καταλήξουν σε πόλεμο, προκύπτουν συνθέσεις και μεταμορφώσεις απρόσμενες. Το σημαντικό είναι, μας λέει καλοπροαίρετα η Ιστορία, πως τίποτα δεν είναι οριστικό όσο το γένος των ανθρώπων κυκλοφορεί σ'αυτόν τον πλανήτη. Όλα εξαρτώνται από τους ανθρώπους, αν και όταν προσπαθούν να αναλάβουν από κοινού την ευθύνη να δημιουργήσουν τη δημόσια ιστορία τους. Έτσι έχει συμβεί πολλές φορές οι ηττημένοι του παρελθόντος σε μια επόμενη φάση να είναι οι νικητές που εμπνεύστηκαν από ένα παλαιό δημιούργημα προσαρμόζοντάς το στην νέα κατάσταση και εμπλουτίζοντάς το με όσα η εποχή τους προσφέρει, οι ανάγκες το απαιτούν και οι συνθήκες το επιτρέπουν.

Αποχαιρετώντας αυτές τις σχεδόν αυτονόητες για μας γενικότητες, ζουμάρουμε στο ειδικό θέμα της διάθεσης προϊόντων δίχως μεσάζοντες. Θα κάνουμε μία αναφορά σε μια παρόμοια κατάσταση που είχε μεγαλύτερο εύρος και εξελίχτηκε τους προηγούμενους αιώνες στην ευρύτερη περιοχή μας. Η αναφορά αυτή έχει σα βάση τις απόψεις του καθηγητή Ζάχου Ε. Παπαζαχαρίου, όπως ακριβώς διατυπώθηκαν στο βιβλίου του "Βαλκανική κολυμβήθρα ονομάτων", εκδόσεις Ισνάφι, Ιωάννινα 2010.  

Μιλώντας για την Οθωμανική αυτοκρατορία ο κ. Παπαζαχαρίου, θεωρεί πως σ'αυτήν κατά μεγάλες περιόδους λειτούργησε υποδειγματικά το παζάρι, ως συνέχεια του αντίστοιχου αλλά πιο χαμηλών τόνων, βυζαντινού. Στο οθωμανικό ελεύθερο παζάρι είχαν κεντρική θέση οι παραγωγοί. Αυτοί διακινούσαν και εμπορεύονταν τα προϊόντα τους ακόμα και στις μεγάλες πόλεις. Στις αρχές του 18ου αιώνα το παζάρι αυτό άρχισε να διεισδύει στην Ιταλία κατ'αρχάς και κατόπιν σε όλη την Ευρώπη. Αυτόν τον αιώνα σιγά αλλά σταθερά τα ελεύθερα αυτά παζάρια άρχισαν να απλώνονται και να γίνονται δημοφιλή σε όλη την Ευρώπη. Οι περισσότεροι "εισβολείς" ήταν Οθωμανοί πολίτες και στο θρήσκευμα χριστιανοί ορθόδοξοι. Αυτή η εισβολή ήταν ένας από τους βασικούς λόγους που η Ευρώπη στράφηκε εναντίων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας επιδιώκοντας να την ξηλώσει. Στη δικιά τους νοοτροπία το παζάρεμα με επιχειρήματα και με τακτική ήταν κάτι ξένο, μιας και οι διαπραγματεύσεις δεν είχαν εγγραφεί ακόμα στον πολιτισμό τους. Επιπλέον το παζάρι και τα σινάφια είχαν έναν κανονισμό λειτουργίας που βασίζονταν στην αξιοκρατία των ατόμων και όχι στις οικογενειακές ή πελατειακές σχέσεις. Αυτό το στοιχείο έδινε στο παζάρι μια ζωντάνια και το ισχυροποιούσε διαρκώς απέναντι στις άλλες μορφές διάθεσης αγαθών. Το κυριότερο επιθετικό μέσον που χρησιμοποίησε η Ευρώπη εκείνους τους αιώνες ήταν η στήριξη των διεκδικήσεων των εμπόρων, της ιδιωτικής ιδιοκτησίας της γης και της μεταβίβασης της κληρονομιάς στους απογόνους. 

Παράλληλα και η Οθωμανική εξουσία ήδη από τον 17ο αιώνα ξεκίνησε να χωρίζει τους υπηκόους της σε δυο μεγάλες κατηγορίες. Από τη μια μεριά επιστρατεύτηκε ο όρος "Τούρκος" για να καλύπτει κάθε μουσουλμάνο ανεξαρτήτως δόγματος και "ταρίκας" και από την άλλη η ονομασία "Ρωμιός" για να καλύπτει κάθε χριστιανό ορθόδοξο. Και από τότε ξεκίνησε ένας προσυμφωνημένος ιερός πόλεμος.

Στις αρχές του 18ου αιώνα οι έμποροι και οι μεσάζοντες ξανάρχισαν να μπαίνουν στην αγορά. Τότε οι μάστοροι των συναφιών, οι Γενίτσαροι που παρέμεναν ριζοσπάστες και οι ιδεολογικοί τους εκφραστές, οι ντερβίσιδες της "ταρίκας" των μπεκτασήδων και των άλλων ταρίκα, άρχισαν να γκρινιάζουν σοβαρά. Και διάφορες κινητοποιήσεις άρχισαν να εκδηλώνονται ενάντια στους εμπόρους. Σ'αυτούς επιτέθηκαν οι παλαιοί ...Τουρούκ, οι Τούρκοι στην κυριολεξία με τις ευλογίες του Σουλτάνου που προσπάθησε να απαλλαγεί από τους ενοχλητικούς υποστηριχτές της παράδοσης σχεδιάζοντας κάποιους εκσυχρονισμούς. Αλλά οι εξέγερσεις ενάντια σ'αυτές τις αλλαγές ήταν πολύ σοβαρές και έφτασαν μέχρι το σημείο ο Σουλτάνος να χάσει τη ζωή του. Οι έμποροι δεν το έβαλαν κάτω και άρχισαν να ενισχύουν τα "εθνικά" κράτη καπελλώνοντας κάθε κίνημα με στόχους κοινωνικής δικαιοσύνης.

Τελικά οι μουσουλμάνοι της Οθωμανικής αυτοκρατορίας έμειναν πιστοί στο ελεύθερο παζάρι, ενώ οι χριστιανοί αστοί πήγαν με το μέρος των εμπόρων και στη συνέχεια των μεγάλων ευρωπαϊκών εταιρειών και των τραπεζών. Αυτοί πήραν κεφάλι και στην Οθωμανική αυτοκρατορία κι άρχισαν πάλι να εμφανίζονται σε μεγάλη κλίμακα, πλούσιοι και φτωχοί. Οι ορεινοί που έφταναν στις πόλεις κατά τις περιοδικές εσωτερικές μεταναστεύσεις γίνονταν τώρα υπηρέτες, εργάτες ή ακτήμονες εργάτες γης στα τσιφλίκια των εμπόρων. Παλαιότερα, όσοι πλούτιζαν αναγκάζονταν να κάνουν κοινωφελή έργα, για να ρίχνουν στον τζίρο μέρος του κεφαλαίου τους, για να διασκεδάζουν την πάγια άποψη της κοινής γνώμης πως ο πλουτισμός τους ακόμα και αν ήταν νόμιμος, προέρχονταν σίγουρα από εκμετάλλευση της εργασίας των συνανθρώπων τους. Μέσα σ'αυτήν τη δυναμική το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης επέλεξε να υποστηρίξει τους πλούσιους εμπόρους και τους εφοπλιστές και το υποστήριξαν κι εκείνοι. Άρχισε λοιπόν το Πατριαρχείο να μιμείται το Βατικανό και να μεταμορφώνεται σε έναν οικονομικό καπιταλιστικό πόλο. Όλα αυτά τελείωσαν με την Μικρασιατική καταστροφή.

Τις εξεγέρσεις που ξέσπαγαν σε όλη τη Μικρασία και τα Βαλκάνια, κατάφεραν και τις έλεγξαν με το χρήμα τους οι και τις ισχυρές διασυνδέσεις τους οι έμποροι. Ήταν η εποχή που το παζάρι έπαψε να καθορίζει την παραγωγή ανάλογα με την υπάρχουσα ζήτηση και ο τρόπος ζωής που καθόριζαν τα σινάφια έγινε περιθώριο. Κυβερνούσαν πια οι μεσάζοντες, οι αεριτζήδες, οι εκμεταλλευτές. Τα σινάφια προσπάθησαν να αναμορφωθούν για να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις φτιάχνοντας μάλιστα και τράπεζες - ταμεία αλληλοβοήθειας. Οι μάστοροι βοήθησαν κάποιους δραστήριους συναδέλφους τους να προοδεύσουν, να φτιάξουν βιοτεχνίες και στην εξέλιξη βιομηχανίες, μήπως και η ανάπτυξη του τζίρου έφερνε μια πιο δίκαιη κατανομή του κέρδους. Αλλά η οικογενειοκρατία των εμπόρων, οι σαράφηδες και οι τραπεζίτες προσέλκυαν τους νέους βιομήχανους και τους διέφθειραν. Δεν ήταν πια εκπρόσωποι της εργασίας αλλά του κεφαλαίου. Ο δε Σουλτάνος "έστηνε" πυραμίδες και έκλεβε τα λεφτά του κόσμου. Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα άρχισε η ηθική κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και η κατάσταση αυτή τροφοδότησε το κίνημα των Νεότουρκων. Στις αρχές του 20ου αιώνα αυτό ήταν το κλίμα. Στην Μικρασία, η υπερφίαλη εκστρατεία μας προς την Άγκυρα πυροδότησε μια σειρά έντονων αντιδράσεων, όξυνε τις αντιπαλότητες και οι συγκρούσεις ανάμεσα στους απασφαλισμένους εθνικισμούς ήταν πια αναπόφευκτοι. Χάθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες Μικρασιάτες και πάνω από ένα εκατομμύριο ξεριζώθηκαν.