Προβλήματα όπως είναι οι αίθουσες κλουβιά, αίθουσες βρώμικες, αίθουσες προκάτ σε αυλές, ψευδοροφές, μεσοτοιχίες, ταράτσες και αυλές χωρίς συντήρηση, θρανία σκουριασμένα, πόρτες επικίνδυνες, γήπεδα χωρίς αντιολισθητικό τάπητα, οι σοβάδες που είναι φουσκωμένοι και θα πέσουν στην αίθουσα, σημεία που με την πρώτη βροχή μπάζουν νερό, παράθυρα κατασκευασμένα πριν από 50 χρόνια  που δεν κλείνουν, λεβητοστάσια χωρίς θωρακισμένες πόρτες, κ.λπ. είναι προβλήματα που δεν αντιμετωπίζονται με το ετήσιο καλοκαιρινό ρετουσάρισμα των σχολείων, αλλά προβλήματα που χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα και απαιτούν συστηματική συντήρηση. 

Επιπλέον, πολλά σχολικά κτίρια ή κάποιες αίθουσες δεν είναι κατάλληλες  να φιλοξενήσουν μαθητές λόγω παλαιότητας, αλλά και λόγω έλλειψης ή κακής συντήρησης. Ακόμη και τα καινούρια σχολικά κτίρια που παραδίδονται είναι με κακοτεχνίες και δυστυχώς οι δημ.αρχές δεν ενεργοποιούν τις ρήτρες που υπάρχουν στις συμβάσεις.

Η νομοθεσία* για την συντήρηση των σχολείων είναι ξεκάθαρη. Οι δήμοι είναι αρμόδιοι εκτός από τον προγραμματισμό για την ανέγερση νέων σχολικών υποδομών, για έργα συντήρησης, βελτίωσης, επισκευής των υφιστάμενων διδακτηρίων, για επισκευές μεγάλης κλίμακας στο φέροντα οργανισμό, στις στέγες και στις εγκαταστάσεις των σχολικών κτηρίων και εφ' όσον αυτοί δηλώσουν ότι αδυνατούν, υποβάλλεται αίτημα στην περιφερειακή διοίκηση. 

Για τον σκοπό αυτό η πολιτεία χρηματοδοτεί τους δήμους κάθε χρόνο με ένα ποσό (ΣΑΤΑ) αποκλειστικά για τη συντήρηση των σχολικών μονάδων. Το ποσό* που αναλογεί σε ένα μεσαίο δήμο, είναι περίπου 250 χιλιάδες ευρώ τον χρόνο. Το ποσό αυτό σύμφωνα με τους δημοτικούς άρχοντες είναι μικρό. Σίγουρα δεν είναι ένα μεγάλο ποσό, και είναι ασήμαντο για δήμους που έχουν «γερασμένα» σχολικά κτίρια που δεν έχουν στο πρόγραμμα τους ετήσιο και συστηματικό πρόγραμμα συντήρησης σχολείων και τα σχολεία είναι «εγκαταλειμμένα» και ασχολούνται περιστασιακά με μπαλώματα, οπότε πέσει κάποιος σοβάς ή ένας σύλλογος γονέων έχει δυνατή φωνή στα κοινωνικά δίκτυα. 

 Οι δήμοι, όχι όλοι,  γενικώς δυσκολεύονται με τη συντήρηση των σχολικών κτιρίων και είναι σε μια συνεχή κόντρα με τη σχολική κοινότητα. Τα αιτήματα των σχολικών μονάδων πολλές φορές μένουν στα αζήτητα και  δεν είναι αυτονόητο ότι σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα θα λυθεί ένα κτιριακό πρόβλημα που δημιουργεί δυσλειτουργία σε μια σχολική μονάδα. Ο διευθυντής και οι σύλλογοι γονέων με έγγραφα και παρεμβάσεις επανέρχονται πολλές φορές έως να δρομολογηθεί λύση και δυστυχώς, ακόμα και σήμερα(!) οι γνωριμίες, η κομματική ταύτιση και η πολιτική επιρροή σε μέλη της δημοτικής αρχής έχουν καθοριστικό ρόλο.  

Οι συνήθεις δικαιολογίες που επικαλούνται οι δημοτικές αρχές για τις δυσκολίες, εκτός από τα χρήματα που είναι λίγα, είναι ότι οι τεχνικές τους υπηρεσίες δεν μπορούν να ανταποκριθούν στη συντήρηση, δεν έχουν την απαραίτητη τεχνογνωσία σε ένα τόσο εξειδικευμένο αντικείμενο και γενικώς η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού. 

Σε κάθε περίπτωση σε ένα οργανισμό όπως είναι ένας δήμος δυσκολίες υπάρχουν και θα υπάρχουν, άλλωστε γι΄ αυτό οι πολίτες με δημοτικές κινήσεις εκτίθενται στις εκλογές, παρουσιάζουν ιδέες και προγράμματα και διεκδικούν τη ψήφο των δημοτών, γιατί πιστεύουν και υπόσχονται ότι αυτοί μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα τις δυσκολίες και τα προβλήματα. 

Και είναι πραγματικά εκνευριστικό όταν με μεγάλη ευκολία άνθρωποι που ζήτησαν τη ψήφο για να διαχειριστούν τις «δυσκολίες» όταν καθίσουν στην  «καρέκλα» να περιορίζονται στις διαπιστώσεις και να αναμασούν τις ίδιες δικαιολογίες για τα λίγα χρήματα και την έλλειψη προσωπικού. Ουσιαστικά βολεύονται στη στασιμότητα και διαχειρίζονται τη μιζέρια. Δεν προσπαθούν, δεν σκέφτονται, δεν προγραμματίζουν και δεν διεκδικούν λύσεις από την πολιτεία. 

Όπως και να έχει τα σχολικά κτίρια πρέπει να συντηρηθούν και οι δήμοι πρέπει να αποφασίσουν εάν θέλουν αυτή την ευθύνη ή όχι. Σε κάθε περίπτωση οι  δημοτικές αρχές με το να κρύβουν τα προβλήματα κάτω από το χαλί προσπαθώντας παράλληλα να τα ωραιοποιήσουν το βέβαιο είναι ότι προκαλούν κακό στις σχολικές κοινότητες. Για το καλό όλων των δημοτών λοιπόν, οφείλουν να τα αντιμετωπίσουν.

 Τι μπορεί να γίνει; Προτάσεις

·         Αλλαγή νοοτροπίας στους δημοτικούς άρχοντες για τη συντήρηση των σχολικών κτιρίων. Δυστυχώς, πρέπει να πειστούν οι δημοτικοί άρχοντες για την αναγκαιότητα των συστηματικών επισκευών. Δεν μπορεί στους δήμους οι επικεφαλής να αποδέχονται, και καλά κάνουν, ότι χρειάζεται κάποιο ποσό για την ετήσια και την περιοδική συντήρηση π.χ. των οχημάτων και να μη αποδέχονται το ίδιο για τη συντήρηση των σχολείων. Δεν μπορεί να αποδέχονται τα δημαρχιακά κτίρια να λάμπουν από την πολυτέλεια και τη χλιδή και τα σχολεία να έχουν πόρτες που δεν κλείνουν. 

·         Είναι αλήθεια ότι τα χρήματα που διαθέτει η πολιτεία ποτέ δεν είναι αρκετά. Και για να γίνουν επισκευές είναι αναγκαίο να υπάρχει στο ταμείο ένα σημαντικό ποσό. Το πρόβλημα ξεκινάει όταν δεν υπάρχει το αναγκαίο ποσό. Τότε τι γίνεται; Εδώ ξεκινάει ο ρόλος της πολιτικής και των εμπνευσμένων πολιτικών και η λύση είναι απλή. Δημιουργία  μόνιμου ειδικού ταμείου για τη συντήρηση των σχολείων. Το ταμείο αυτό έχει κάθε χρόνο ως αρχικό ποσό  τα χρήματα της ετήσιας κρατικής επιχορήγησης και το ποσό θα αυξάνεται με χρήματα από άλλους πόρους του δήμου.

Π.χ α) Από τη δημιουργία ενεργειακής κοινότητας χρησιμοποιώντας τις ταράτσες των σχολικών κτιρίων. Τα χρήματα που θα εξοικονομηθούν από την κατανάλωση του ρεύματος είναι βέβαιο ότι μες τα χρόνια θα είναι αρκετά 

β) Ποιος δημότης δεν θα επικροτούσε τη δημοτική αρχή που από τις δημοτικές επιχειρήσεις που έχουν υπερκέρδη διαθέτει ένα μικρό ποσοστό στο μόνιμο ταμείο, ώστε το παιδί του να φοιτά σε σύγχρονο και ασφαλές σχολείο;

γ) ποιος δημότης θα διαφωνούσε, όταν μέρος του σημαντικού ποσού που  δίνει η Cosco κάθε χρόνο στους τέσσερις παραλιμένιους δήμους του λιμανιού του Πειραιά (π.χ. Δήμος Κερατσινίου Δραπετσώνας 1.300.000 ευρώ περίπου το 2023) πήγαινε αυτομάτως στο ειδικό ταμείο για επισκευές; 

·         Ειδικά πρωτόκολλα- προγράμματα για γρήγορες διαδικασίες ολοκλήρωσης έργων επισκευής στα σχολεία 

·         Ουσιαστική λειτουργία της δημοτικής επιτροπής παιδείας, η οποία πρέπει να καθορίζει σε συνεργασία με τους ειδικούς το πλαίσιο για τις συντηρήσεις- επισκευές. 

·         Αναλυτική καταγραφή της κατάστασης των σχολικών κτιρίων. Υπάρχουν σχολικά κτίρια, παλιά αλλά και νεότερα, καταπονημένα από γήρανση των υλικών, από σεισμούς, από άστοχες επισκευές, κακοσυντηρημένα κτίρια κλπ., 

·         Δημιουργία πλατφόρμας καταγραφής προβλημάτων για την έγκαιρη ενημέρωση των σχολικών μονάδων, του συντονισμού των ενεργειών και δημιουργία μητρώου παρεμβάσεων στα σχολεία. 

·         Καθιέρωση με πάγια απόφαση της ετήσιας βασικής εργολαβίας συντήρησης - επισκευής σχολικών κτιρίων. Εργολαβία που θα προετοιμάζεται σωστά, μέσα στα  χρονικά περιθώρια, ποτέ την τελευταία στιγμή, για να σταματήσει κάποτε, η αγαπημένη επίκληση της ελληνικής γραφειοκρατίας ακόμα και από δημάρχους με πολλές θητείες. Η εργολαβία αυτή θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει την ολική συντήρηση - ανακαίνιση 3-4-5 σχολείων κάθε χρόνο και μικρότερες εργασίες σε άλλα σχολεία με κριτήριο την επικινδυνότητα, την υγεία και τελευταίο τον καλλωπισμό. Βεβαίως τα προβλήματα στην αρχή θα είναι πολλά, αλλά σε 2-3 χρόνια θα ισορροπήσει η κατάσταση, ώσπου να μην υπάρχει ούτε ένα σχολείο που να είναι ερείπιο.

·         Έλεγχος και άμεση αντιμετώπιση θεμάτων επικινδυνότητας που έχουν καταγραφεί στα σχολεία. Παράδειγμα για τα λεβητοστάσια των σχολικών μονάδων υπάρχουν αυστηρές προδιαγραφές ώστε να διασφαλίζεται η ασφάλεια μαθητών και εκπαιδευτικών. Στη συντριπτική πλειοψηφία των σχολικών μονάδων δεν τηρούνται οι προδιαγραφές αυτές; 

·         Συστηματική, καθημερινή παρακολούθηση από μηχανικούς του δήμου της εξέλιξης των έργων, με ιδιαίτερο νοιάξιμο για τα υλικά που χρησιμοποιούνται και την ποιότητα της εργασίας. 

·         Δειγματοληπτικός έλεγχος από την κεντρική διοίκηση στους δήμους για τη διάθεση του ποσού και στα έργα που διοχετεύτηκε. Δυστυχώς το κράτος δεν έχει κανέναν έλεγχο και καμία εικόνα αν και πώς γίνονται οι απαιτούμενες επισκευές από τους δήμους. 

·         Αυστηρές προδιαγραφές στους διαγωνισμούς για τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν σε κάποιο έργο, ασφαλιστική δικλείδα για τις μεγάλες εκπτώσεις που προσφέρουν οι εργολάβοι για να κερδίσουν τους διαγωνισμούς και να πάρουν το έργο. 

·         Επιτροπή τεχνοκρατών στους δήμους για απευθείας αναθέσεις μόνο σε περιπτώσεις εκτάκτων προβλημάτων. Η επιτροπή θα αποφασίζει για την αναγκαιότητα με κριτήρια την ασφάλεια και την υγιεινή και θα εισηγείται την απευθείας ανάθεσης για μια έκτακτη επισκευή. Είναι κρίμα εκπαιδευτικοί και σύλλογοι γονέων να εξασκούν την επιρροή τους και να ζητιανεύουν από δημάρχους και αντιδημάρχους την επισκευή ενός ξαφνικού προβλήματος. 

·         Δημιουργία ενός κρατικού τεχνικού κατασκευαστικού φορέα με αποκλειστική αρμοδιότητα να κάνει προ-και μετασεισμικούς ελέγχους, καθώς και τις αναγκαίες επισκευές και ανακατασκευές όπου απαιτείται για θέματα σεισμικής προστασίας. 

·         Αναζήτηση κρατικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων για ανακατασκευή παραδοσιακών σχολικών κτιρίων, ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων. 

·         Μεταφορά πόρων από την κρατική φορολογία ή από το ταμείο ανάκαμψης στους δήμους, με αυστηρό πλαίσιο, αποκλειστικά για ολική ανακατασκευή γερασμένων κτιρίων. 

·         Δημιουργία τμήματος τεχνικής υποστήριξης σχολικής μονάδας για την άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση της καθημερινότητας των σχολείων. 

·         Ουσιαστικό ρόλο στο Σχολικό Συμβούλιο Κοινότητας, το οποίο λειτουργεί σε κάθε σχολική μονάδα και αποτελείται από εκπαιδευτικούς και γονείς. 

Πολλές από τις παραπάνω προτάσεις μπορούν να υλοποιηθούν άμεσα, χωρίς οικονομικό κόστος, απλά χρειάζεται πολιτική βούληση και αξιοποίηση του υπάρχοντος προσωπικού των δήμων. Κάποιες άλλες χρειάζονται χρόνο και σχέδιο και κάποιες συζήτηση της ΚΕΔΕ με την κεντρική κυβέρνηση.  Η τοπική αυτοδιοίκηση αξιοποιώντας το προσωπικό των δήμων μπορεί να δραστηριοποιηθεί προκειμένου να αναπτυχθεί μια θετική δυναμική και δημιουργική σχέση εκπαίδευσης και τοπικής αυτοδιοίκησης με πολλά οφέλη τόσο για την εκπαιδευτική όσο και για την τοπική κοινότητα. 

30.8.2023, Νικ. Χάνος

 * άρθρα 75 παρ. Ι τομέας ΣΤ΄ του Ν.3463/2006, ΦΕΚ 114/Α’ και 94 παρ.4 του Ν. 3852/2010, ΦΕΚ 87/Α’. Σε συνδυασμό με την παρ. 12 του άρθρου 5 «Σχολική περιουσία και λειτουργία σχολείων» του Ν.1894/1990 (ΦΕΚ 110/Α/27.8.1990)