Το μεγάλο ερώτημα είναι αν υπάρχουν ώριμες πολιτικές και διανοητικές δυνάμεις για να επεξεργαστούν το πρόβλημα των ορίων και να το εντάξουν σε έναν ορισμό της δημοκρατίας ως πολιτεύματος του κοινού καλού ή πολιτείας που προστατεύει τα απειλούμενα συλλογικά αγαθά. Αν μια μετα-φιλελεύθερη κοινωνική/ οικολογική δημοκρατία, έχοντας ενσωματώσει σημαντικά στοιχεία της φιλελεύθερης δημοκρατίας, θα μπορέσει να προλάβει τις μεγαλύτερες καταστροφές.

Όλα αυτα δεν είναι φουτουριστικά θέματα αλλά η ύλη του επείγοντος. Πολλά από τα καθιερωμένα πρότυπα οικονομικής και πολιτιστικής ζωής χρειάζεται να αραιώσουν ή να ελαττωθεί το αποτύπωμά τους. Ποιες πολιτικές, συνδικαλιστικές και πνευματικές δυνάμεις μπορούν να χειριστούν αυτά τα δυσθεώρητα καθήκοντα;

Σ.Δ. Η κλι­μα­τι­κή κρί­ση οξύ­νει και πολ­λα­πλα­σιά­ζει τα ακραία και­ρι­κά φαι­νό­με­να; Ναι, είναι η απάντηση των δεδομένων από κάθε μέρος του πλανήτη. Ακόμα και αν επικρατήσει σε πολλούς η ατομικίστικη λογική του "ο σώζων εαυτόν σωθήτω" πολλοί περισσότεροι θα είναι εκείνοι που θα πληρώσουν ακριβά την κλιματική αλλαγή αν δεν παρθούν έγκαιρα, δηλαδή από σήμερα, τα κατάλληλα μέτρα από όλους, μικρούς, μεσαίους και μεγάλους. Μάλλον περισσότεροι από αυτούς που αρνούνται την κλιματική κρίση που βρίσκεται εν εξελίξει και που όμως δεν είναι καθόλου λίγοι. Αλήθεια, αυτή η διαδεδομένη άρνηση δεν είναι ένα θέμα του γιατί και πως προκύπτει σε όλες τις χώρες; Σαν να έχουμε αποδεχθεί ότι ένα ποσοστό των 8 δισ. που ζουν σ'αυτόν τον πλανήτη θα αρνούνται σε κάθε διαφορετική περίπτωση το ολοφάνερο, το αυταπόδεικτο και δυστυχώς και για τους υπόλοιπους τίποτα δεν θα μπορεί να τους αλλάξει μυαλά παρά μόνο η ίδια η πραγματικότητα όταν όμως θα είναι πολύ αργά. 

Τα επιστημομικά δεδομένα: Στις αρ­χές της βιο­μη­χα­νι­κής πε­ριό­δου στην ατμό­σφαι­ρα υπήρ­χαν πε­ρί­που 280 ppm διο­ξει­δί­ου του άν­θρα­κα. Σήμε­ρα, 250 χρό­νια μετά, έχουν ξε­πε­ρά­σει τα 417 ppm. Εκπέ­μπου­με 52 δισ. με­τρι­κούς τό­νους/​χρό­νο αέ­ρια θερ­μο­κη­πί­ου, τυ­λί­ξα­με τη Γη με μια κου­βέρ­τα αε­ρί­ων, που θα δια­τη­ρη­θεί για 30 χρό­νια ακό­μα κι αν αύ­ριο έπαυε κάθε εκ­πο­μπή αε­ρί­ων. Την Τετάρ­τη ο Παγκό­σμιος Μετε­ω­ρο­λο­γι­κός Οργα­νι­σμός ανα­κοί­νω­σε ότι η προ­σε­χής 5ε­τία θα εί­ναι η θερ­μό­τε­ρη που έχει κα­τα­γρα­φεί και σε μία χρο­νιά η μέση θερ­μο­κρα­σία θα υπερ­βεί τον 1,5° Κελ­σί­ου πάνω από τα προ­βιο­μη­χα­νι­κά επί­πε­δα, με επι­πτώ­σεις στην υγεία, την ασφά­λεια τρο­φί­μων, τη δια­χεί­ρι­ση των νε­ρών και στο πε­ρι­βάλ­λον. Οι πι­θα­νό­τη­τες να συμ­βεί αυτό εί­ναι 66%.

Τα εμπειρικά δεδομένα: Η­ Νότια Ευρώ­πη απει­λεί­ται από την ξη­ρα­σία (οι κα­τα­στρο­φές στην ελαιο­πα­ρα­γω­γή της Ισπα­νί­ας έχουν εκτι­νά­ξει τις διε­θνείς τι­μές), ενώ δί­πλα μας η Ιτα­λία θρη­νεί νε­κρούς και με­τρά­ει 20.000 αστέ­γους από τις χει­ρό­τε­ρες πλημ­μύ­ρες των τε­λευ­ταί­ων 100 ετών: 23 πο­τά­μια υπερ­χεί­λι­σαν, 41 πό­λεις επλή­γη­σαν, γέ­φυ­ρες/​δρό­μοι κα­τα­στρά­φη­καν.

Αυτά που συμ­βαί­νουν στην Ιτα­λία δεν μας εί­ναι ξένα: Πριν από επτά μή­νες εί­χαν ανοί­ξει οι ου­ρα­νοί στην Κρήτη και μέσα σε 10΄ έπε­σε όσο νερό συ­νή­θως πέ­φτει μέσα σε 3-4 χρό­νια, ενώ από ακραία πλημ­μυ­ρι­κά φαι­νό­με­να έχου­με θρη­νή­σει ζωές – υπεν­θυ­μί­ζω: 4 θά­να­τοι στην Ιαλυ­σό της Ρόδου το 2013, 25 στη Μάν­δρα το 2017, άλ­λοι 8 στα Πολι­τι­κά και στα Βασι­λι­κά της Εύβοιας το 2020. Ενώ το κα­λο­καί­ρι φέ­τος ίσως απο­δει­χθεί το πιο θερ­μό που έχει κα­τα­γρα­φεί. Το χει­ρό­τε­ρο, η Ελλά­δα ήδη βρί­σκε­ται μέσα στην κόκ­κι­νη ζώνη. Για «θερ­μο­κρα­σί­ες Σου­δάν», αν δεν ανα­στρέ­ψου­με την πο­ρεία, μι­λού­σε πριν λίγο καιρό ο Χρ. Ζερε­φός στον ΣΚΑΪ­, για καύ­σω­νες διαρ­κεί­ας (χω­ρίς να απο­κλεί­σει 50ά­ρια), με ό,τι συ­νε­πά­γο­νται για την αν­θρώ­πι­νη ζωή και την υγεία, τα δάση, τα νερά και τις καλ­λιέρ­γειες, μι­λού­σε λίγο πριν τις εκλογές στην ΕΡ­Τ ο Κ. Λαγου­βάρ­δος, διευ­θυ­ντής Ερευ­νών του Αστε­ρο­σκο­πεί­ου.

Σκέψη. Όμως για να ρυ­παί­νου­με λι­γό­τε­ρο θα πρέ­πει να αλ­λά­ξου­με τρό­πο ζωής και πα­ρα­γω­γής. Και για να ενι­σχύ­σου­με τις υπο­δο­μές θα πρέ­πει να γί­νουν ανα­τρο­πές στην κα­τα­νο­μή των πό­ρων (πα­ρά­δειγ­μα προς απο­φυ­γήν, η κα­τα­νο­μή του Ταμεί­ου Ανά­καμ­ψης και Ανθε­κτι­κό­τη­τας), στο ύψος των δια­θέ­σι­μων πό­ρων και στις δη­μο­σιο­νο­μι­κές προ­τε­ραιό­τη­τες. Είναι με­γά­λα και κρί­σι­μα θέ­μα­τα. Ευλό­γως δεν απα­σχό­λη­σαν τον προ­ε­κλο­γι­κό διά­λο­γο.

Κάπως έτσι επιστρέφουμε στο πρώτο άρθρο.