Ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες (Μπουένος Άιρες,1899- Γενεύη, 1986) ανήκει σ'εκείνη την μικρή κατηγορία των σημαντικότατων λογοτεχνών του 20ου αιώνα που, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, δεν βραβεύτηκαν με Νόμπελ. Υπήρξε διηγηματογράφος, ποιητής, δοκιμιογράφος και κριτικός. Είναι από τους συγγραφείς που έχω διαβάσει ελάχιστα έργα του, που όλα όμως με σήκωναν ψηλά και απροειδοποίητα με άφηναν να πέσω στο κενό του λαβυρίνθου τους. Γι'αυτό συχνά με συμβουλεύω ότι μάλλον καλό θα μου κάνει να διαβάσω και κάποια ακόμα από το πλούσιο και εντελώς προσωπικού στύλ έργο του, ώστε να μπω στο κλίμα του και να μετρήσω τι μπορεί να ανοίγει μέσα μου ως αλεξίπτωτο .Προχθές τρώγαμε και πίναμε με κάποιους παλαιούς φίλους, και σε κάποια φάση αισθάνθηκα ότι η παρέα έκανε μια κρύα κοιλιά χαμένη στα παλιά και στα μακρυνά, κι εγώ ένιωθα σαν χαμένο παιδάκι. Τότε πέρασε σαν σφαίρα από το μυαλό μου το μπορχεχικό "Ποίημα στους φίλους" (1959), ένα φτερούγισμα ψυχής μακριά από τα δυσνόητα έργα του.
Σε διάφορες φάσεις μου αυτά τα στιχάκια τα διέκρινα, εννοείται ως σπαράγματα, στην στάση που κρατούσα στις φιλικές συναναστροφές μου, όπως και τα αισθάνθηκα να με λύνουν από συμπεριφορές φίλων απέναντί μου. Και συχνά νοερά ευχόμουνα στις φιλίες, που δεν έχουν γίνει εντελώς στάχτες, να δίνουμε μια δεύτερη και γιατί όχι και μια τρίτη ευκαιρία, ώστε στην τριβή μας μπας και βγάλουμε λίγες σπίθες να τις ξανανάψουμε. Το στοίχημα κάθε φορά είναι αν θα'ναι ίδιες κι απαράλλακτες ή κάπως διαφορετικές. Κι αυτό σε μια εποχή και σε μια ηλικία που νιώθω ότι οι φιλίες φθίνουν και εξατμίζονται. Είναι πάντως μυστήριο το μήνυμα που μου στέλνει η περιρρέουσα είναι πως η επιθυμία για φιλίες φουντώνει. Άρα; Άρα κάτι τρέχει.
Και το τελευταίο, αυτή η μπορχεχική φιλία, υποστηρίζω ότι είναι ο έρωτας στρογγυλεμένος, ο έρωτας με συναισθήματα και πνεύματα, δίχως όμως τον πόθο των υλικών άυλων σωμάτων μας, και ως εκ τούτου ένας έρωτας με δίχτυ ασφαλείας. Μήπως κάτι μου διαφεύγει;
ΠΟΙΗΜΑ ΣΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ
Δεν μπορώ να σου δώσω λύσεις
για όλα τα προβλήματα της ζωής σου,
ούτε έχω απαντήσεις
για τις αμφιβολίες και τους φόβους σου ˙
όμως μπορώ να σ’ ακούσω
και να τα μοιραστώ μαζί σου.
Δεν μπορώ ν’ αλλάξω
το παρελθόν ή το μέλλον σου.
Όμως όταν με χρειάζεσαι
θα είμαι εκεί μαζί σου.
Δεν μπορώ να αποτρέψω τα παραπατήματα σου.
Μόνο μπορώ να σου προσφέρω το χέρι μου
να κρατηθείς και να μη πέσεις.
Οι χαρές σου, οι θρίαμβοι και οι επιτυχίες σου
δεν είναι δικές μου.
Όμως ειλικρινά απολαμβάνω να σε βλέπω ευτυχισμένο.
Δεν μπορώ να περιορίσω μέσα σε όρια
αυτά που πρέπει να πραγματοποιήσεις,
όμως θα σου προσφέρω τον ελεύθερο χώρο
που χρειάζεσαι για να μεγαλουργήσεις.
Δεν μπορώ να αποτρέψω τις οδύνες σου
όταν κάποιες θλίψεις
σου σκίζουν την καρδιά,
όμως μπορώ να κλάψω μαζί σου
και να μαζέψω τα κομμάτια της
για να την φτιάξουμε ξανά πιο δυνατή.
Δεν μπορώ να σου πω ποιος είσαι
ούτε ποιος πρέπει να γίνεις.
Μόνο μπορώ
να σ’ αγαπώ όπως είσαι
και να είμαι φίλος σου.
Αυτές τις μέρες σκεφτόμουν
τους φίλους μου και τις φίλες μου,
δεν ήσουν πάνω
ή κάτω ή στη μέση.
Δεν ήσουν πρώτος
ούτε τελευταίος στη λίστα.
Δεν ήσουν το νούμερο ένα ούτε το τελευταίο.
Να κοιμάσαι ευτυχισμένος.
Να εκπέμπεις αγάπη.
Να ξέρεις ότι είμαστε εδώ περαστικοί.
Ας βελτιώσουμε τις σχέσεις με τους άλλους.
Να αρπάζουμε τις ευκαιρίες.
Να ακούμε την καρδιά μας.
Να εκτιμούμε τη ζωή.
Πάντως δεν έχω την αξίωση να είμαι
ο πρώτος, ο δεύτερος ή ο τρίτος
στη λίστα σου.
Μου αρκεί που με θέλεις για φίλο.
Ευχαριστώ που είμαι.
(Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Ποιήματα, μτφρ. Δ. Καλομοίρης , Ελληνικά Γράμματα, 1995)
