Αιμίλιος Χαρμπής. Νέα, ας ελπίσουμε ευχάριστη, στροφή παίρνει η σχεδόν 150χρονη ιστορία του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, το οποίο μπαίνει πια για τα καλά σε φάση αναβάθμισης, σύμφωνα με τις χθεσινές ανακοινώσεις του υπουργείου Πολιτισμού. Συγκεκριμένα, γνωστοποιήθηκε πως η Διεθνής Επιτροπή Αξιολόγησης, που συγκροτήθηκε τον περασμένο Απρίλιο, κατέληξε στην αρχιτεκτονική πρόταση και στο προσχέδιο σύμφωνα με το οποίο θα δημιουργηθεί το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο. Εκλεκτή της επιτροπής, ομόφωνα, είναι η πρόταση της σύμπραξης των αρχιτεκτονικών γραφείων David Chipperfield Architects και Αλέξανδρου Ν. Τομπάζη Α.Ε.
«Η πρόταση των γραφείων David Chipperfield και Αλέξανδρου Ν. Τομπάζη εικονοποιεί το όραμα, δημιουργεί ένα μοναδικό τοπόσημο στον αστικό ιστό, είναι ανθρωποκεντρική. Προβάλλει την εθνική διάσταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, το οποίο συνδέει με το παγκόσμιο γίγνεσθαι», δήλωσε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, συμπληρώνοντας πως «θέλουμε ένα μουσείο εξωστρεφές, σε διαρκή διάλογο με την κοινωνία, με δυναμική ματιά προς το μέλλον».
Τα γραφεία που συμμετείχαν στον διαγωνισμό κατέθεσαν υψηλού επιπέδου προτάσεις, όμως αυτή των Chipperfiled και Τομπάζη ξεχώρισε με διαφορά για αυτό και επελέγη ομόφωνα από την επιτροπή. Επιπλέον, ο ίδιος ο Βρετανός αρχιτέκτονας Σερ Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ πρόκειται να έρθει στην Αθήνα μέσα στον επόμενο μήνα για να παρουσιάσει το σχέδιο μαζί με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Το δε αρχιτεκτονικό του γραφείο έχει τιμηθεί με σπουδαίες διεθνείς διακρίσεις, όπως το βραβείο Mies van der Rohe της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική και το Praemium Imperiale από την Καλλιτεχνική Ενωση της Ιαπωνίας. Το πρώτο, μαζί με αρκετά ακόμα βραβεία, απονεμήθηκε το 2011 για τον σχεδιασμό του εντυπωσιακού Neues Museum του Βερολίνου, ενώ άλλα διάσημα έργα του γραφείου είναι το Museo Jumex στο Μεξικό και το The Hepworth στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Μέσα στο πέρασμα των δεκαετιών το ΕΑΜ έχει υποστεί αλλαγές και προσθήκες και ανακαινίσεις, καμιά όμως τόσο εκτεταμένη όσο αυτή που σχεδιάζεται τώρα.
Αυτό βέβαια που μένει τώρα να γνωστοποιηθεί είναι το αναλυτικό σχέδιο και η λειτουργικότητα του νέου μουσείου. Προς το παρόν δόθηκε στη δημοσιότητα μόνο ένα προσχέδιο, στο οποίο ξεχωρίζει η εκ βάθρων αλλαγμένη εικόνα του περιβάλλοντος χώρου με τη δημιουργία ενός επιπλέον επιπέδου μπροστά(;) από την οδό Πατησίων, το οποίο μοιάζει να δίνει πανοραμική θέα στο προαύλιο, στον κήπο και στο ίδιο το κτιριακό συγκρότημα του μουσείου. Οπως έχει αναφερθεί και σε προηγούμενο δημοσίευμα της «Κ», το τελευταίο θα υποστεί εσωτερικά μεγάλες αλλαγές, με νέες, σύγχρονες αίθουσες περιοδικών εκθέσεων, αμφιθέατρο με ανεξάρτητη είσοδο και καινούργια καφέ και εστιατόριο, που θα λειτουργούν ανεξάρτητα από το ωράριο του μουσείου.
Το μεγάλο στοίχημα, το οποίο σύμφωνα με τη χθεσινή ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ κερδίζει η επιλεγείσα πρόταση, έχει να κάνει προφανώς με την αρμονική σχέση μεταξύ νέου και παλαιού κτιρίου και ακόμα με την ποιότητα της εμπειρίας του επισκέπτη –η οποία χρήζει άμεσης αναβάθμισης–, την ανταπόκριση στα σύγχρονα μουσειολογικά – μουσειογραφικά πρότυπα, αλλά και την ένταξη του όλου έργου στον περιβάλλοντα ιστό της πόλης.
Δέσποινα Κουτσούμπα. Για τον (παράνομο) τρόπο που έγινε ο "κλειστός" διαγωνισμός, με 10 αρχιτεκτονικά γραφεία του εξωτερικού (και ελληνικά γραφεία μόνο ως "συνεργάτες" των ξένων) για ένα έργο που ονομάζεται "εμβληματικό", έχουν μιλήσει και ο ΣΕΑ και οι Σύλλογοι Αρχιτεκτόνων, ακόμη και το ΤΕΕ -μάλιστα αρχιτέκτονες έχουν προσφύγει και στο ΣτΕ αφού η Υπουργός Πολιτισμού κώφευσε στις εκκλήσεις για νομιμότητα (ως συνήθως). Οπότε δεν θα τα επαναλάβω.
Να πω βέβαια ότι ενός κακού μύρια έπονται και ότι η επιτροπή κρίσης του διαγωνισμού αποτελείται από ανθρώπους αξιοσέβαστους επιστήμονες, κατά πλειοψηφία όμως άσχετους με το αντικείμενο του Μουσείου και της πολεοδομικής παρέμβασης στο κέντρο της πόλης. Πάντως ο Κυριάκος Μητσοτάκης τους παρέθεσε γεύμα, όταν ήρθαν στην Αθήνα τον Δεκέμβρη (είδηση).
Την ίδια την αρχιτεκτονική λύση που επελέγη δεν μπορώ να τη σχολιάσω -και κανείς δεν μπορεί στ' αλήθεια- γιατί το μόνο που δόθηκε στη φωτογραφία είναι μια εικόνα, η οποία δεν βγάζει καν νόημα. Βάζω δίπλα την εικόνα από το google street για να καταλάβετε πόσο μπερδευτικό είναι χωρίς κάτοψη, χωρίς τομή που να δείχνει υψόμετρα, χωρίς τη σχέση με τους πλαϊνούς δρόμους (Τοσίτσα, Ηρακλείου), να βγάλεις άκρη πού βρέθηκε αυτή η υψομετρική διαφορά για τη τζαμαρία που όλοι είδαμε.
Είθισται, όμως, στα εμβληματικά έργα να παρουσιάζονται είτε όλες οι προτάσεις είτε τουλάχιστον οι επικρατέστερες σε μια έκθεση ανοιχτή για το κοινό, να γίνεται διάλογος με βάση τους στόχους του έργου, την παρέμβαση στο χώρο κλπ. Εδώ πάρτε μια ξερή φωτογραφία και σε κάνα μήνα -μας πληροφορεί το ΔΤ του ΥΠΠΟΑ- θα παρουσιάσει την αρχιτεκτονική πρόταση ο ίδιος ο Πρωθυπουργός. Για να δούμε...
Προσωπική γνώμη: το έργο ήταν η υπόγεια επέκταση του ΕΑΜ. Προσωπικώς θα προτιμούσα εκείνη την υπόγεια επέκταση που θα άφηνε τα λιγότερα ίχνη στον δημόσιο χώρο, ειδικά στο συγκεκριμένο σημείο, και θα διατηρούσε το δυνατόν ανέπαφο τον κήπο του Μουσείου. Δυστυχώς από το ΥΠΠΟΑ ζητήθηκε, μαζί με την επέκταση και ένα τοπόσημο (πως είναι η πυραμίδα του Λούβρου, να αυτό). Η αρχιτεκτονική λύση αυτή δεν μου φαίνεται για τοπόσημο (εντωμεταξύ σε πόσο χρόνο υπολογίζετε ότι μπροστά από τη τζαμαρία θα χρειαστεί να μπουν σιδερένιες μπάρες, ειδικά σε αυτό το σημείο του κέντρου;). Επίσης μου φαίνεται παραπλανητική για τον κήπο (αν από κάτω υπάρχει η επέκταση, δεν νομίζω ότι θα επιβιώσουν όλα αυτά τα δέντρα, μακάρι να επιβιώσουν γιατί είναι υπέροχα), αλλά χωρίς αρχιτεκτονικά σχέδια και τομές δεν μπορεί κανείς να μιλήσει ούτε επ' αυτού.
Και το πιο σημαντικό βέβαια είναι ότι η υπόγεια επέκταση του ΕΑΜ -και η σύνδεση με το Ακροπόλ, που ήταν στους στόχους του διαγωνισμού, πού είναι η σύνδεση θα το δουμε στο μέλλον) έχει προβληθεί από την κυβέρνηση ως συνολική πολεοδομική παρέμβαση για το κέντρο της Αθήνας, τα Εξάρχεια και την Κυψέλη. Μήπως θα μπορούσαν να μπουν στον κόπο να εξηγήσουν και στους κατοίκους και χρήστες των περιοχών αυτών ποια είναι αυτή η διασύνδεση;
Φαντάζομαι ότι θα ζήσουμε πολύ αποικιακό βλέμμα στην προσεχή παρουσίαση: σας φέρνουμε εδώ τους καλύτερους αρχιτέκτονες του εξωτερικού κι εσείς μιλάτε για πολεοδομικό σχεδιασμό και συζήτηση με τους ιθαγενείς; Εγώ θα συνεχίσω να επιμένω ότι η συζήτηση για την αρχιτεκτονική και ο συμμετοχικός (συλλογικός, όχι ατομικός) πολεοδομικός σχεδιασμός είναι ακριβώς αυτό που έλλειψε από την Αθήνα της αντιπαροχής και τώρα συνεχίζεται, μετατρέποντας την Αθήνα σταδιακά σε αβίωτη πόλη. Και είναι κρίμα να συνεχιστεί και με πρόσχημα το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, που χρειάζεται την επέκταση για να δείξει τις συλλογές του στο κοινό.
