Φέτος καλύτερη ταινία όλων των εποχών αναδείχθηκε το ριζοσπαστικό αριστούργημα "Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles" της εικονοκλάστριας Σαντάλ Άκερμαν* ( Βρυξέλες, 1950 - Παρίσι 2015). Εκτός από σκηνοθέτης και σεναριογράφος η Άκερμαν υπήρξε  και καθηγήτρια κινηματογράφου στο City College της Νέας Υόρκης. Η ταινία αυτή στη λίστα του 2012 είχε βρεθεί στην 36η θέση. Αναμενόμενες φυσικά οι αλλαγές των κριτηρίων όσων παίρνουν μέρος σ'αυτήν την ψηφοφορία μιας και ο κάθε ψηφοφόρος ζυμώνει τα γούστα του μαζί με την γενικότερη περιρρέουσα ατμόσφαιρα και όχι μόνο με αυτή στο καλλιτεχνικό πεδίο και με τη βοήθεια της παιδείας του εν τέλει αποφασίζει.  

Η ταινία της Σαντάλ Άκερμαν διάρκειας 3 ωρών και 20 λεπτών, η οποία από όταν κυκλοφόρησε το 1975 αναγνωρίστηκε ως ένα ρηξικέλευθο φιλμ πρωτοφανούς ματιάς και πολιτικής δύναμης. Η υπόθεσή του είναι φαινομενικά απλή: αφορά τη ρουτίνα μιας σεξεργάτριας στο πέρας τριών ημερών, καθώς ασχολείται με τις δουλειές του σπιτιού, την ανατροφή του γιου της και την υποδοχή των πελατών όταν εκείνος λείπει. Η ομαλή λειτουργία των καθημερινών ασχολιών της αρχίζει να διαταράσσεται ανεξήγητα, ώσπου τα πραγμάτα οδηγούνται σε μια αναπάντεχη κλιμάκωση.

 Το "Jeanne Dielaman" υπήρξε από κάθε άποψη πρωτοποριακό. Από το ότι η σκηνοθέτρια διεκδίκησε το συνεργείο να αποτελείται αποκλειστικά από γυναίκες, μέχρι το πώς αφηγηματικά ανατρέπει μια σειρά από συμβάσεις. Κυρίως, όμως, η ταινία κέρδισε τη διαχρονικότητά της εξαιτίας της έμφασης με την οποία διατυπώνει από την αρχή το ρόλο μιας γυναίκας στο σπίτι, αναδεικνύοντας την πνιγηρή διάσταση των καθημερινών τελετουργιών μιας νοικοκυράς. Επιπλέον, η Άκερμαν εμβαθύνει με οξύτητα στους έως τότε παγιωμένους πατριαρχικούς έμφυλους κώδικες ανάγνωσης του σινεμά, προτού επιφέρει μια λυτρωτική χειραφέτηση στην ηρωίδα της.

«Ζαν Ντιλμάν»: Μπορεί ένα αργό φεμινιστικό φιλμ να είναι η καλύτερη ταινία όλων των εποχών; Του Δημήτρη Πολιτάκη

Στή λίστα του 2022, 2η ψηφίστηκε ο "Δεσμώτης του ιλίγγου", 3η "Ο Πολίτης Κέιν", 4η το "Tokyo story" του Γιασουζίρο Όζου ( Fukagawa District, 1903- Τόκιο, 1963) και 5η το "Ερωτική επιθυμία" του Γουόνγκ Καρ-Βάι ( Σαγκάη,1958 και μεγάλωσε στο Χόνγκ Κόγκ). Χάρηκα ιδιαίτερα για το Tokyo story μία ταινία που πολύ θα ήθελα να τη γυρίσω τώρα σ'αυτήν την ηλικία και που όταν την είχα δει πριν πολλά χρόνια με ακολουθούσε μια βελούδινη μελαγχολία για μέρες μετά. 

Με ένα διαγώνιο βλέμμα που έριξα σ'αυτήν τη λίστα κατέληξα στο ότι έχω δει στο περίπου πάνω από τις μισές από τις 100 ταινίες και όλες τις θεωρώ πολύ καλές πράμα που σημαίνει ποια να βγάλεις για να μπει στη θέση της μια άλλη απ'αυτές που θα ψήφιζα εγώ. Παρατήρησα επίσης ότι δεν υπάρχει ούτε μία ελληνική ταινία  καμία από τη Λατινική Αμερική και μία μόνο από την Αφρική (Black girl). Και μου έκανε εντύπωση ότι απουσιάζουν ταινίες αγαπημένων μου αξιόλογων σκηνοθετών όπως ο Γούντι Άλλεν, ο Λουίς Μπουνιουέλ, ο Τζίμ Τζάρμους, ο Ασγκάρ Φαραντί, ο Κέν Λόουτς, ο Βιμ Βέντερς, ο Σάμ Πεκίνπα, ο Κουέντιν Ταραντίνο, οι Πιέρ Πάολο Παζολίνι και Μπερνάντο Μπερτολούτσι, ο Πέδρο Αλμοδοβάρ, ο Εμίρ Κουστουρίτσα, ο Ερίκ Ρομέρ, ο Τζον Κασσαβέτης, ο Κριστόφ Κισλόφσκι, ο Άντζεϊ Βάιντα, ο Ρομάν Πολάνσκι κ.α. Με παρεξένεψε η παντελής απουσία από τη λίστα έστω και μιας ταινίας κάποιων από αυτούς τους σκηνοθέτες. Θα ήθελα πάντως να μάθω με ποια κριτήρια ψηφίζουν οι επιλεγμένοι ή αν τόσο τα κριτήρια όσο και οι ταινίες είναι εντελώς προσωπικές επιλογές και πως προκύπτουν τα τελικά αποτελέσματα. Πάντως για ένα πράμα είμαι σίγουρος. Αν το περιοδικό αυτό ήταν, ας πούμε γαλλικό, τα αποτελέσματα θα ήταν πολύ διαφορετικά ακόμα κι αν ίσχυαν τα ίδια κριτήρια.

Σημαντικό είναι να θυμόμαστε πως ειδικά σ'αυτή την τέχνη ο οικονομικός παράγοντας έχει βαρύνουσα σημασία. Όπως σε όλα τα είδη έτσι και σ'αυτή τη βιομηχανία υπάρχουν ταινίες που κόστισαν ακριβά (όπως π.χ το AvatarII: The Way of Water που υπολογίζεται ότι θα στοιχίσει 400 εκ. δολάρια) και στο άλλο άκρο ταινίες που στοίχισαν ελάχιστα (όπως π.χ η καλή ελληνική "Μαγνητικά πεδία" που στοίχισε 5.000 ευρώ). Το θέμα κάθε φορά είναι τα κέρδη που προκύπτουν κι αυτό αποτελεί ένα άλλο κριτήριο. Τα κέρδη που εξαρτώνται  από τα εισιτήρια που θα κόψουν οι ταινίες και ιδού η λίστα της ψηφοφορίας των θεατών από όλο τον κόσμο. Μόνο που τώρα με τις νόμιμες και παράνομες πλατφόρμες  και τις προβολές στα κανάλια είναι κομμάτι δύσκολο να υπολογιστεί ο ακριβής αριθμός των εισιτηρίων. Στο περίπου όμως μπορούμε να φτιάξουμε μια λίστα των πιο εμπορικών ταινιών, κάτι που αντανακλά τις προτιμήσεις του κοινού. Ας έχουμε κατά νου κι αυτή την προσσέγγιση. 

Μια καλή χρήση αυτής της λίστας των 100 ταινιών που θα μπορούσε να τη κάνει μόνο η δημόσια τηλεόραση, γιατί όχι το κανάλι της Βουλής, είναι να προβάλλει μια μέρα κάθε εβδομάδα και επί δύο χρόνια αυτές τις 100 ταινίες. Μαζί με μια το πολύ δεκάλεπτη παρουσίαση θα μπορούσε ίσως να βοηθήσουν αυτές οι προβολές να ανέβει ο πήχης της κινηματογραφικής παιδείας όσων επιθυμούν να τον ανεβάσουν βάσει των στάνταρ της κινηματογραφικής τέχνης. Κι αυτό μόνο καλό μπορεί να προκαλέσει, πάντα εννοείται μαζί με το αμιγές του κακό που κουβαλάει. 

*  Πέθανε η σημαντική Βελγίδα σκηνοθέτιδα Σαντάλ Άκερμαν Έπασχε από μανιοκατάθλιψη  

 Ακολουθεί η λίστα των 100 ταινιών. 

1. Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles (Σαντάλ Άκερμαν, 1975)
2. Ο Δεσμώτης του Ιλίγγου (Άλφρεντ Χίτσκοκ, 1958)
3. Ο Πολίτης Κέιν (Όρσον Γουέλς, 1941)
4. Tokyo Story (Γιασουζίρο Όζου, 1953)
5. Ερωτική Επιθυμία (Γουόνγκ Καρ-Βάι, 2001)
6. 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος (Στάνλεϊ Κιούμπρικ, 1968)
7. Beau Travail (Κλερ Ντενί, 1998)
8. Οδός Μαλχόλαντ (Ντέιβιντ Λιντς, 2001)
9. Ο Άνθρωπος με την Κινηματογραφική Μηχανή (Ντζίγκα Βερτόφ, 1929)
10. Τραγουδώντας στη Βροχή (Στάνλεϊ Ντόνεν & Τζιν Κέλι, 1951)

"Ερωτική Επιθυμία"

11. Sunrise: A Song of Two Humans (Φ. Β. Μούρναου, 1927)
12. Ο Νονός (Φράνσις Φορντ Κόπολα, 1972)
13. Ο Κανόνας του Παιχνιδιού (Ζαν Ρενουάρ, 1939)
14. Η Κλεό Από τις 5 έως τις 7 (Ανιές Βαρντά, 1962)
15. Η Αιχμάλωτος της Ερήμου (Τζον Φορντ, 1956)
16. Meshes of the Afternoon (Μάγια Ντέρεν & Αλεξάντερ Χάμιντ, 1943)
17. Close-Up (Αμπάς Κιαροστάμι, 1989)
18. Περσόνα (Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, 1966)
19. Αποκάλυψη Τώρα (Φράνσις Φορντ Κόπολα, 1979)
20. Επτά Σαμουράι (Ακίρα Κουροσάβα, 1954)

"Περσόνα"

= The Passion of Joan of Arc (Καρλ Θέοντορ Ντράγιερ, 1927)
= Late Spring (Γιασουζίρο Όζου, 1949)
23. Playtime (Ζακ Τατί, 1967)
24. Κάνε το Σωστό (Σπάικ Λι, 1989)
= Στην Τύχη ο Μπαλταζάρ (Ρομπέρ Μπρεσόν, 1966)
= Η Νύχτα του Κυνηγού (Τσαρλς Λότον, 1955)
27. Shoah (Κλοντ Λανζμάν, 1985)
28. Daisies (Βέρα Χιτίλοβα, 1966)
29. Ο Ταξιτζής (Μάρτιν Σκορσέζε, 1976)

"Το Πορτρέτο μιας Γυναίκας που Φλέγεται"

30. Το Πορτρέτο μιας Γυναίκας που Φλέγεται (Σελίν Σιαμά, 2019)
= Ο Καθρέφτης (Αντρέι Ταρκόφσκι, 1975)
= 8½ (Φεντερίκο Φελίνι, 1963)
= Ψυχώ (Άλφρεντ Χίτσκοκ, 1960)
34. Αταλάντη (Ζαν Βιγκό, 1934)
35. Το Τραγούδι του Δρόμου (Στατγιαζίτ Ράι, 1955)
= Τα Φώτα της Πόλης (Τσάρλι Τσάπλιν, 1931)
= M (Φριτζ Λανγκ, 1931)
= Με Κομμένη την Ανάσα (Ζαν-Λικ Γκοντάρ, 1960)
= Μερικοί το Προτιμούν Καυτό (Μπίλι Γουάιλντερ, 1959)
= Σιωπηλός Μάρτυρας (Άλφρεντ Χίτσκοκ, 1954)

"Το Τραγούδι του Δρόμου"

41. Κλέφτης Ποδηλάτων (Βιτόριο ντε Σίκα, 1948)
= Ρασομόν (Ακίρα Κουροσάβα, 1950)
43. Στάλκερ (Αντρέι Ταρκόφσκι, 1979)
= Killer of Sheep (Τσαρλς Μπάρνετ, 1977)
45. Στη Σκιά των Τεσσάρων Γιγάντων (Άλφρεντ Χίτκοκ, 1959)
= Η Μάχη του Αλγερίου (Τζίλο Ποντεκόρβο, 1966)
= Μπάρι Λίντον (Στάνλεϊ Κιούμπρικ, 1975)
48. Wanda (Μπάρμπαρα Λόντεν, 1970)
= Ordet (Καρλ Τέοντορ Ντράγιερ, 1955)
50. Τα 400 Χτυπήματα (Φρανουά Τριφό, 1959)
= Μαθήματα Πιάνου (Τζέιν Κάμπιον, 1992)

"Στη Σκιά των Τεσσάρων Γιγάντων"

52. News from Home (Σαντάλ Άκερμαν, 1976)
= Ο Φόβος Τρώει τα Σωθικά (Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, 1974)
54. Η Γκαρσονιέρα (Μπίλι Γουάιλντερ, 1960)
= Το Θωρηκτό Ποτέμκιν (Σεργκέι Αϊζενστάιν, 1925)
= Sherlock Jr. (Μπάστερ Κίτον, 1924)
= Περιφρόνηση (Ζαν-Λικ Γκοντάρ, 1963)
= Blade Runner (Ρίντλεϊ Σκοτ, 1982)
59. Sans Soleil (Κρις Μαρκέρ, 1983)

"Γλυκειά ζωή"

60. Daughters of the Dust (Τζούλι Ντας, 1991)
= La Dolce Vita (Φεντερίκο Φελίνι, 1960)
= Moonlight (Μπάρι Τζένκινς, 2016)
63. Καζαμπλάνκα (Μάικλ Κέρτιζ, 1942)
= Τα Καλά Παιδιά (Μάρτιν Σκορσέζε, 1990)
= Ο Τρίτος Άνθρωπος (Κάρολ Ριντ, 1949)
66. Touki Bouki (Ντζιμπρίλ Ντιόπ Μαμπέτι, 1973)
67. The Gleaners and I (Ανιές Βαρντά, 2000)
= Metropolis (Φριτς Λανγκ, 1926)
= Αντρέι Ρουμπλιόφ (Αντρέι Ταρκόβσκι, 1966)
= Τα Κόκκινα Παπούτσια (Μάικλ Πάουελ & Έμερικ Πρεσμπέργκερ, 1948)
= La Jetée (Κρις Μαρκέρ, 1962)

72. My Neighbour Totoro (Χαγιάο Μιγιαζάκι, 1988)
= Ταξίδι στην Ιταλία (Ρομπέρτο Ροσελίνι, 1954)
= Η Περιπέτεια (Μικελάντζελο Αντονιόνι, 1960)
75. Αυτή Είναι Η Ζωή Μου (Ντάγκλας Σερκ, 1959)
= Επιστάτης Σάνσο (Κένζι Μιζογκούτσι, 1954)
= Ταξίδι στη Χώρα των Θαυμάτων (Χαγιάο Μιγιαζάκι, 2001)
= A Brighter Summer Day (Έντουαρντ Γιάνγκ, 1991)
= Sátántangó (Μπέλα Ταρ, 1994)
78. Céline and Julie Go Boating (Ζακ Ριβέτ, 1974)
= Μοντέρνοι Καιροί (Τσάρλι Τσάπλιν, 1936)
= Η Λεωφόρος της Δύσης (Μπίλι Γουάιλντερ, 1950)
= A Matter of Life and Death (Μάικλ Πάουελ & Έμερικ Πρεσμπέργκερ, 1946)

"Μπλε Βελούδο"

84. Μπλε Βελούδο (Ντέιβιντ Λιντς, 1986)
= Ο Τρελός Πιερό (Ζαν-Λικ Γκοντάρ, 1965)
= Histoire(s) du cinéma (Ζαν-Λικ Γκοντάρ, 1988-1998)
= Το Πνεύμα του Μελισσιού (Βίκτορ Ερίθες, 1973)
= Η Λάμψη (Στάνλεϊ Κιούμπρικ, 1980)
= Chungking Express (Γουόνγκ Καρ-Βάι, 1994)

90. Η Άγνωστη Κυρία (Μαξ Οφίλς, 1953)
= Ο Γατόπαρδος (Λουκίνο Βισκόντι, 1962)
= Ουγκέτσου Μονογκατάρι (Κένζι Μιζογκούτσι, 1953)
= Παράσιτα (Μπονγκ Τζουν-Χο)
= Yi Yi (Έντουαρντ Γιάνγκ, 1999)
95. Ένας Καταδικασμένος σε Θάνατο Δραπέτευσε (Ρομπέρ Μπρεσόν, 1956)
= The General (Μπάστερ Κίτον, 1926)
= Κάποτε στη Δύση (Σέρτζιο Λεόνε, 1968)
= Τρέξε! (Τζόρνταν Πιλ, 2017)
= Black Girl (Ουσμάν Σεμπένε, 1965)

100. Τροπική Ασθένεια (Απιτσατπόνγκ Βερεσεθάκουλ, 2004)