Από το 1906, τα πρώτα προσφυγικά κύματα άρχισαν να ξεσπούν στην ακτή Αγίου Διονυσίου. Γύρω από τον σταθμό εγκαταστάθηκαν τα πρόχειρα παραπήγματα Αρμένιων και Μαυροθαλασσιτών προσφύγων. Όταν το 1922 η Μικρασιατική Καταστροφή οδήγησε στον Πειραιά χιλιάδες κυνηγημένους, η Δραπετσώνα και η γειτονιά του σταθμού, το Καστράκι, ήταν ήδη γεμάτη πρόσφυγες.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ‘80 περίπου ξεκίνησε η προσπάθεια της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, και προσωπικά του εφόρου Γιώργου Σταϊνχάουερ, για την αποκατάσταση της Ηετιώνειας Πύλης. Η αρχαία πύλη, το Καστράκι είχε χαθεί κάτω από τις παράγκες, βομβαρδίστηκε στον πόλεμο, και επιπλέον ο ΟΛΠ προόριζε τον χώρο για κατασκευή αποθηκών. Τα πράγματα πήγαν καλά. Ο ΟΛΠ σταμάτησε τα έργα και η Ηετιώνεια Πύλη αποκαταστάθηκε πολύ αργότερα, το 2017, με χρηματοδότηση της Περιφέρειας Αττικής. Στη συνέχεια της ιστορίας του σταθμού, το 1991 επί δημαρχίας Στέλιου Λογοθέτη, ο τότε αντιδήμαρχος πολιτισμού Κώστας Κωσταράκος μαζί με τον μουσικοσυνθέτη Θάνο Μικρούτσικο συνέλαβαν την ιδέα και οργάνωσαν εκεί εκδηλώσεις του Φεστιβάλ Πειραιά. Η θεατρική παράσταση «Η κυρία του τρένου» του Γιάννη Σκαρίμπα παίχτηκε στη στοά και στις γραμμές του σιδηροδρομικού σταθμού. Ήταν ένα από τα ωραιότερα πολιτιστικά γεγονότα που έχουν υπάρξει στον Πειραιά και η πρώτη φορά που αναδείχθηκε η αξία του σταθμού.

Ωστόσο, η απειλή δεν είχε ακόμη εκλείψει, καθώς η επέκταση της περιφερειακής λεωφόρου του ΟΛΠ το έθετε σε άμεσο κίνδυνο. Το 1994 νέες κινητοποιήσεις κατοίκων της Δραπετσώνας και επιστημονικών φορέων οδήγησαν την υπόθεση στο ΣτΕ. Η τότε κυβέρνηση είχε την εξυπνάδα να κάνει πίσω και ο σταθμός στη συνέχεια κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο. Γύρω στο 2004 κατά τη διάρκεια εργασιών εντοπίστηκαν κάτω από τις γραμμές, τμήματα του αρχαίου νεκροταφείου, προέκταση του πανάρχαιου και πρώτου της νεότερης πόλης, του νεκροταφείου του Αγίου Διονυσίου το οποίο λειτουργούσε έως το 1909 . Οι τάφοι καταχώθηκαν. Ο σταθμός έκλεισε και εγκαταλείφθηκε από τον ΟΣΕ το 2007. Από τότε το διατηρητέο κτίριο βανδαλίστηκε και ρήμαξε.

Το 2012 ανακοινώθηκε η παραχώρηση του σταθμού από τη ΓΑΙΟΣΕ στον Δήμο Πειραιά ενώ ο τότε δήμαρχος Βασίλης Μιχαλολιάκος διακήρυξε την ίδρυση του Μουσείου Ρεμπέτικου. Εγκαταλείφθηκε ξανά. Και οι μόνοι που νοιάστηκαν ήταν λίγοι εθελοντές της ομάδας Pireactive, που καθάρισαν τις γραμμές από τα σκουπίδια, καθώς και ομάδες πρωτοβουλίας που πραγματοποιούσαν ιστορικούς περιπάτους με επίκεντρο τον σταθμό.*

Ο μήκους 2,5 χλμ. ανενεργός σιδηροδρομικός διάδρομος που ξεκινάει από την ιστορική Γέφυρα του Ρεμπέτη και διασχίζει όλη τη γειτονιά των εργοστασίων, καταλήγει στη Λεύκα και στα ιστορικά εργοστάσια Ρετσίνα και ΣΠΑΠ. Το 2010 το «Λιμάνι της Αγωνίας» στην καμπάνια για τα τρία πάρκα του Πειραιά, πρότεινε το «Πάρκο των Τρένων», τη μετατροπή δηλαδή του διαδρόμου σε πράσινο περίπατο που θα ενώσει την Πολιτιστική Ακτή με την Ηετιώνεια Πύλη, τον ΣΣ Αγίου Διονυσίου και τις γειτονιές των Μανιάτικων και της Παλιάς Κοκκινιάς. Το 2018 το έργο εντάχθηκε στην ΟΧΕ Πειραιά με χρηματοδότηση πάλι της Περιφέρειας Αττικής. Ούτε αυτό, όμως, έχει προχωρήσει έως σήμερα. Αντίθετα, το Μουσείο Σιδηροδρόμων, στην άλλη άκρη της διαδρομής, έγινε με πρωτοβουλία της κυβέρνησης και της Αντιπεριφέρειας Πειραιά το 2018 και εγκαινιάστηκε από τον τότε υπουργό Χρήστο Σπίρτζη το καλοκαίρι του 2019. Εγκαταλείφθηκε και αυτό, αμέσως μετά την κυβερνητική αλλαγή.

Η αποκατάσταση του Σιδηροδρομικού Σταθμού Αγίου Διονυσίου και το Μουσείο Ρεμπέτικου, η δημιουργία του πράσινου πεζοδρόμου-ποδηλατοδρόμου μέχρι τη Λεύκα και το εκεί Μουσείο των Σιδηροδρόμων, η σύνδεση τους με την Πολιτιστική Ακτή, αποτελούν το σημαντικότερο έργο πολιτισμού και περιβάλλοντος για τις δυτικές συνοικίες του Πειραιά. Μετά τη δεκαπενταετή εγκατάλειψη ίσως ήρθε η ώρα να επιβάλουμε αυτή την εξέλιξη χωρίς πομπώδεις ανεφάρμοστες διακηρύξεις αυτή τη φορά. Για να συμβεί, χρειάζεται σοβαρότητα, χρειάζονται αξιόπιστες μελέτες και χρήματα. Αναμένουμε να τα δούμε.

Να δούμε αν η ανακοίνωση -μετά την ανανέωση της σύμβασης μίσθωσης μεταξύ ΓΑΙΑΟΣΕ και Δήμου Πειραιά- ότι στο διατηρητέο κτίριο δημιουργείται το «Σπίτι του Ρεμπέτικου», έχει ως προοπτική να συνεισφέρει στην ανάδειξη πτυχών της κουλτούρας και της ιστορίας αυτής της περιοχής στην άκρη της πόλης και να αποτελέσει ένα ζωντανό κύτταρο καλλιτεχνικής έκφρασης και αναζήτησης νέων δρόμων στο απέραντο πεδίο του πολιτισμού.

Κάπως έτσι οραματίζεται τη συνέχεια η φίλη του «Πειραιάς για Όλους» Αλεξάνδρα Μούργου, ερευνήτρια στο Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος ΕΜΠ, συγγραφέας της διατριβής με τίτλο «Η άνθιση της αστικής λαϊκής μουσικής και του ρεμπέτικου το Μεσοπόλεμο. Ο Πειραιάς και οι γειτονιές του» που εκπονήθηκε με συνεργασία των πανεπιστημίων Paris I - Panthéon Sorbonne και Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Η Αλεξάνδρα -μαζί με τον ερευνητή και μουσικό παραγωγό Αντώνη Βεντούρη- ήταν καλεσμένη του δημοσιογράφου Γιάννη Κλάδη στο δημοτικό ραδιόφωνο «Κανάλι Ένα 90,4» και στην εκπομπή «Στον παλμό του Πειραιά», το περασμένο Σάββατο 5-2-22. Με τη φωνή της νιότης της -κάτι σαν μπαγλαμαδάκι που συνοδεύει στίχους εμπνευσμένους από τη σημερινή συγκυρία- μας θύμισε αυτό που έγραφε στο έργο του «Τέσσερα Κουαρτέτα» (1936-1940) ο Τ.Σ. Έλιοτ «Ο χρόνος ο παρών αλλά και ο παρελθών χρόνος είναι ίσως και οι δυο παρόντες στον μελλοντικό καιρό, και το μέλλον περιέχεται στο παρελθόν»*.

► Ακούστε την Αλεξάνδρα Μούργου στον σύνδεσμο
     https://drive.google.com/file/d/1Nqp9fUM_gFhvf23zW0P-bZlGNNymyVoU/view?usp=sharing
 
* Με αυτούς τους στίχους έκλεινε το ημερολόγιο 2006 του πειραϊκού δημοτικού δικτύου «το Λιμάνι της Αγωνίας» με τίτλο «Ο Πειραιάς και το ρεμπέτικο τραγούδι».    

Σ.Δ: Σαν σήμερα 8.2 το 1972 σε ηλικία 67 ετών έφυγε απ'αυτόν τον άδικο ντουνιά ο πατριάρχης του ρεμπέτικου ο Συριανός Μάρκος Βαμβακάρης. Το  Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά  είναι ένα από τα πολλά τραγούδια του που μου αρέσουν πολύ. Τόσο απλό και ταυτόχρονα τόσο πολυδιάστατο. Και με μία μουσική που φορμάρει στην ψυχή μας για να βγάλει στο φως σχέσεις με ανθρώπους και με έργα τους που μας σηκώνουν όρθιους.