Μέρος πρώτο. Αν ας πούμε με σταματούσε αίφνης στο δρόμο ένας περίεργος και με ρωτούσε, ρε φίλε, ποιος τραγουδιστής σου αρέσει πιο πολύ, ο Καζαντζίδης θα απαντούσα δίχως να το σκεφτώ και θα συμπλήρωνα όμως, σε απόσταση αναπνοής φίλε βρίσκονται δίπλα δίπλα ο Μπιθικώτσης και η Νταντωνάκη. Ο Καζαντζίδης λοιπόν στο φώτο φίνις, που υπήρχε στο αίμα μου από όταν ήμουν πιτσιρίκος, όχι από επιλογή, αλλά μεταγγίσθηκε από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα εκείνων των χρόνων. Διότι όταν ήμασταν μικροί και το λαϊκό τραγούδι αντηχούσε παντού στις γειτονιές που μεγαλώσαμε, αυτός που ξεχώριζε με διαφορά ήταν ο Καζαντζίδης. 

Θυμάμαι επίσης μια χρονιά που τον είδα από κοντά, όταν ήρθε να τραγουδήσει στην Ένωση Ποντίων Πειραιώς ( Σωκράτους και Καπετανίδου, Δραπετσώνα) και για άσχετους λόγους βρέθηκα για λίγο κι εγώ εκεί. Στην Ποντίων εκείνα τα χρόνια κάθε Σάββατο τραγουδούσαν Τούρκοι και Έλληνες και η λέσχη γέμιζε ασφυκτικά. Ένα από αυτά τα Σάββατα ήταν να τραγουδήσει ο Καζαντζίδης. Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν το πολύ μεγάλο πλήθος έξω από την Ποντίων. Ήταν όλοι εκείνοι που δεν μπόρεσαν να μπουν και στήθηκαν από έξω για να τον ακούσουν. Θυμάμαι επίσης τη γλυκύτατη Μαρινέλα με ένα τριαντάφυλλο στο στήθος να λάμπει. Το πρωτόγνωρο κι εντελώς παράξενο για μένα, ήταν μια περίεργη ένταση που εξέπεμπαν όλοι αυτοί, οι μέσα και οι έξω, που άκουγαν τον Στέλιο τους. Όταν μετά από χρόνια έμαθα τη λέξη εκστασιασμένος, τότε σκέφτηκα ότι, ναι αυτό ήταν οι μέσα και οι έξω, εκστασιασμένοι.  

Έπρεπε να περάσουν πολλά χρόνια, να ατονήσει κάπως το πολιτικό τραγούδι που σάρωνε για κάποια χρόνια μετά την μεταπολίτευση την χώρα για να συμφιλιωθώ με το αίμα μου και να γίνω φαν του Καζαντζίδη. Με τι αγαλλίαση τον άκουγα και τον τραγουδούσα δεν περιγράφεται. Μου άρεσε τόσο που για να τον τιμήσω πήγα στην κηδεία του στην Ελευσίνα.

Με άλλα λόγια, έχω καταλήξει, όπως εξ άλλου και πολλοί ακόμα συμπατριώτες μας, ότι ο Καζαντζίδης δεν ήταν μόνο ένας πολύ καλός τραγουδιστής, αλλά το ξεχωριστό σύμβολο μιας ανατολίτικης κοπής λαϊκότητας που ήταν ακόμα ζωντανή και αντιλαλούσε ήχους που λες και υπήρχαν από πάντα. Μ'αυτούς τους ήχους αυτός με τους συνεργάτες του έφτιαχναν τραγούδια όμορφα και δυνατά από αυτά που τραγουδιούνται και χορεύονται και ενώνουν τον κόσμο για ουσιαστικά πράματα που σαλεύουν και μέσα και έξω από την τρέχουσα ζωή του. Με ένα εντελώς προσωπικό τρόπο τραγούδησε ο Καζαντζίδης αυτά τα τραγούδια που λες και τα ζούσε, γι'αυτό και τον λάτρεψαν πολλοί Έλληνες. 

Τον Γιώργο Σεφέρη τον πρωτοδιάβασα επί χούντας. Μου άρεσε αρκετά, αλλά δεν μπήκα στον κόσμο του, δεν μου μίλησε. Αυτό συνέβη προς τα τέλη της δεκαετίας του '70 όταν ήμουν φαντάρος. Πως; Όταν είχα άδεια εξόδου μέχρι να συναντήσω τους κολλητούς που κλείναμε τη βραδινή έξοδο στις ταβέρνες, ή σινεμά πήγαινα ή στην βιβλιοθήκη της Ξάνθης. Εκεί, μες στην απόλυτη επαρχιακή σιωπή, διάβασα πολλά ποιήματα του Μπρέχτ, του Σεφέρη και του Χριστιανόπουλου. Αυτός ο συνδυασμός συν τη ψυχολογία του με το ένα πόδι φυλακισμένος που βίωνα ως φαντάρος, μου άνοιξε την πύλη της Σεφερικής ποίησης. Τότε ένιωσα ότι έπιασε ρίζες μέσα μου ο κόσμος του. 

Έτσι ο Σεφέρης έγινε ένας από τους τρεις ποιητές που μου αρέσουν διαχρονικά. Οι άλλοι δύο είναι ο Ελύτης και ο δαφνοστεφανομένος Καβάφης.

Ο ποπ Ελύτης με στέλνει με χάρι κάθε φορά αδιάβαστο στις λαμπυρίζουσες θάλασσες του κόσμου, σε όλα εκείνα που έχουν δει τα μάτια τους μη εξαιρουμένων των ναυαγίων. Αυτή είναι η αρχή για αισθησιακές περιπέτειες που εγκυμονούν ένα εκκολαπτήριο σωτήριων θαυμάτων κάθε φορά που θάλασσα και ουρανός τείνουν να γίνουν ένα στην ποίησή του αγκαλιάζοντάς μας τρυφερά.

Ο βαρύθυμος Σεφέρης με οδηγεί στα πολύχρωμα δάση των ψηλών βουνών, σε σκιερά μονοπάτια μες την απέραντη σιωπή που διασχίζουν τόπους και χρόνους αρχέγονων μύθων, απ'αυτούς που ανασαίνουν μέσα μας όσο και αν τους απωθούμε. Αυτούς είναι που προσπαθεί να τους βγάλει στο φως ο ποιητής, απελευθερώνοντάς τους. Κάπως έτσι τα ποιήματά του δίνουν φιλιά ζωής στο άλλο μισό του ουρανού μας, σ' αυτήν την γεμάτη μυστήρια καθ'ημάς Ανατολή, βαθαίνοντάς μας. 

Και ο κβαντικά φυγόκοσμος ως έγκλειστος στην ποίηση Καβάφης, ζωντανεύει και ομορφαίνει στο μέσα μου τρίτο μάτι την ιστορία των σωμάτων κάθε φορά που οι επιθυμίες τους μέσα στις πολύβουες και πολύριζες πόλεις παίζουν μονότερμα την ύπαρξή τους.

Μέρος δεύτερο, για όσους ενδιαφέρονται για περισσότερα διαλέγουν και παίρνουν.

Αυτό περιλαμβάνει ένα από τα πιο γνωστά ποιήματα του Σεφέρη, που όχι μόνο το έχω διαβάσει αρκετές φορές αλλά το έχω απαγγείλει κάποια δύσκολα βράδια στον εαυτό μου. Ένα ποίημα που σε κάνει να συναισθανθείς τη μεγάλη εικόνα του δάσους πέρα από τα τρέχοντα του δένδρου. Πακέτο με τρία μελοποιημένα ποιήματά του, όχι από αυτά τα γνωστά καλά του Θεοδωράκη.

Και για όσους τους αρέσουν οι απαγγελίες, οι Μιχάλης Μαρμαρινός, Μιχάλης Σαράντης, Λένα Δροσάκη, Όλια Λαζαρίδου, Μαρία Χούκλη, Δήμος Αβδελιώδης, Παντελής Μπουκάλας και Ζυράννα Ζατέλη, βιντεοσκοπήθηκαν απαγγέλοντας 8 ποιήματα του Σεφέρη,  lifo.gr/culture/vivlio/seferis  

Για τον Καζαντζίδη ξεχώρισα δύο άρθρα από το αφιέρωμα της Εφημερίδας των Συντακτών και επτά, από τα δεκάδες τραγούδια του που μου αρέσουν πολύ, που ακόμα και σήμερα όποτε τυχαίνει και τα τραγουδάω χάνομαι μέσα τους και όταν τελειώνει η επίδρασή τους βρίσκομαι για λίγο πιο ψηλά, νιώθω λίγο πιο καλά.

α) ΣΕΦΕΡΗΣ 

«Ένας γέροντας στην ακροποταμιά»

Στον Νάνη Παναγιωτόπουλο

 Τα τρία τραγούδια σε ποίηση Σεφέρη

Πες τη το με ένα γιουκαλίλι , μουσική Δήμος Μούτσης, με τον Μανώλη Μητσιά ( 1975) 

 Ο τόπος μας είναι κλειστός , μουσική Γιάννης Μαρκόπουλος, με τον Λάκη Χαλκιά και την Μέμη Σπυράτου ( 1973)

Ο Στρατής Θαλασσινός ανάμεσα στους Αγάπανθους , μουσική Γιάννης Μαρκόπουλος, με τον Νίκο Ξυλούρη ( 1973)

β) Καζαντζίδης 

Από το αφιέρωμα της Εφημερίδας των Συντακτών  Υπάρχει, κι ούτε πρόκειται ποτέ να ξεχαστεί... , ξεχωρίσαμε το πρώτο άρθρο "Λατρεύτηκε και λατρεύεται σαν λαϊκός άγιος" του Θωμά Κοροβίνη και το δεύτερο  " Δε με θαμπώνουν οι ουρανοξύστες " του Στέλιου Ελληνιάδη.

Και τα επτά τραγούδια του Καζαντζίδη

Δυο πόρτες έχει η ζωή , στίχοι Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, μουσική Στέλιος Καζαντζίδης (1958)

Ζιγκουάλα , στίχοι Νίκος Μουρκάκος, μουσική Στέλιος Καζαντζίδης ( 1960)

Έξω ντέρτια και καημοί , στίχοι - μουσική Στέλιος Καζαντζίδης (1961)

Αλλοτινές μου εποχές, στίχοι Ρέα Μανέλη - Παπαγιαννοπούλου, μουσική Απόστολος Καλδάρας (1968). 

Δε θα ξαναγαπήσω  , στίχοι Λευτέρης Παπαδόπουλος, μουσική Μάνος Λοΐζος ( 1970) 

Η ζωή μου όλη  του Άκη Πάνου (1974) 

Υπάρχω , στίχοι Πυθαγόρας, μουσική Χρήστος Νικολόπουλος (1975)