Μια μέρα που ξύπνησες κακοδιάθετος πήρες την απόφαση όποτε σου περισσεύει χρόνος και η διάθεσή σου δεν είναι τελείως πεσμένη, να βγαίνεις, να κυκλοφορείς στους δρόμους, στην αγορά, στις πλατείες και στα καφέ μπαρ και να πιάνεις κουβέντα με τυχαίους περαστικούς και θαμώνες,. 

Αυτήν την Κυριακή το μεσημέρι κατέβαινες την Ελ.Βενιζέλου. Στα δέκα μέτρα, εκεί στο ύψος του νεκροταφείου, βλέπεις έναν ψηλό γέρο να κάθεται στην σκιά κάποιων ευκαλύπτων, έχοντας δίπλα το ποδήλατό του. Φτάνοντας κοντά του τον χαιρετάς του συστήνεσαι κι αυτός, με μια βαριά ξενική προφορά, σου ανταποδίδει τον χαιρετισμό και σου συστήνεται ως Γιούργκεν Χάμπερμας. Θα έπεσες από τα σύννεφα, ε;  Διότι ο τύπος, αν όντως ήταν αυτός, είναι ο πιο διάσημος Γερμανός καθηγητής φιλοσοφίας.

Τι κάνετε εδώ;  Ξέρετε αγαπητέ μου, ήρθα στην Ελλάδα για να πάρω μέρος στο 23^ο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας. Αποφασίσαμε φέτος να διεξαχθεί στην Αθήνα, αποτίνοντας φόρο τιμής στον μέγιστο εξ ημών, τον Πλάτωνα και στα 2.400 χρόνια από τότε που ίδρυσε την Ακαδημία του. Το συνέδριο αυτό θα διεξαχθεί από 4 έως 10 Αυγούστου στην Πανεπιστημιούπολη υπό την αιγίδα της UNESCO και της Προεδρίας της Ελληνικής Δημοκρατίας, με θέμα « Η Φιλοσοφίας ως έρευνα και τρόπος ζωής ». Θα συμμετέχουν πάνω από 2000 φιλόσοφοι από 105 χώρες. Είναι ένα συνέδριο που γίνεται κάθε πέντε χρόνια. Εγώ ήρθα πιο νωρίς κι αυτές τις μέρες έχω μια όρεξη να τριγυρίζω στην Αθήνα και στον Πειραιά και να προσπαθώ να συζητώ με τους ντόπιους.

Ως προς το συνέδριο αυτό αποφασίσαμε να θέσουμε πολλούς στόχους. Δηλαδή; Να, θα προσπαθήσουμε να συζητήσουμε για την φύση και τον ρόλο και την ευθύνη της φιλοσοφίας. Θα επιδιώξουμεa να επιστήσουμε την προσοχή στα παγκόσμια προβλήματα, στις συγκρούσεις, στις ανισότητες και στις αδικίες που συνδέονται με την ανάπτυξη ενός πλανητικού πολιτισμού που είναι συγχρόνως πολύμορφος και τεχνο-επιστημονικός. Θα βάλουμε τα δυνατά μας για να τονίσουμε τη σπουδαιότητα του φιλοσοφικού στοχασμού στο δημόσιο λόγο για τα παγκόσμια προβλήματα που επηρεάζουν την ανθρωπότητα.

Εσείς κ. Χάμπερμας που ήσαστε 84 ετών και έχουν δει τόσα τα μάτια σας και με την τόση μεγάλη πείρα που έχετε από συμμετοχές σε τέτοια συνέδρια, πιστεύετε αλήθεια ότι τέτοιες συναντήσεις είναι δυνατόν να επηρεάσουν έστω και κατ’ελάχιστον την πορεία της ανθρωπότητας;  Όχι, είναι σχεδόν αδύνατο. Αλλά με δεδομένο ότι νοιαζόμαστε για το καλό της ανθρωπότητας, αυτό το «σχεδόν» είναι που μας δίνει τη δύναμη για να παίρνουμε μέρος σε συνέδρια, να γράφουμε βιβλία και άρθρα, να συζητάμε, να ερευνούμε, να εμφανιζόμαστε στα ΜΜΕ και να κάνουμε διαλέξεις. Συνήθως η επίδραση της φιλοσοφίας δεν είναι ορατή σε αυτά που συμβαίνουν καθημερινά , σ'αυτά που γράφουν ιστορία. Η επίδρασή της είναι υπόγεια, αργή και ποτέ πεντακάθαρη. Όλα όσα βγαίνουν από τα χείλη των φιλοσόφων αναμειγνύονται μέσα από περίεργους δρόμους με τις δοξασίες, τις απόψεις και τις γνώμες, όπως και με τα συμφέροντα του ανθρώπων εκείνων που ενδιαφέρονται να μαθαίνουν και σκέφτονται τους στοχασμούς των φιλοσόφων. Πάντως είναι γεγονός πως η επίδραση της φιλοσοφίας στο γίγνεσθαι και σε όλους τους πολιτισμούς είναι σχεδόν αμελητέα. Αλλά όπως σας είπα, απ’ αυτό το «σχεδόν» παίρνουμε αμπάριζα. Διότι όποτε συμβαίνει το "σχεδόν" να εμφανίζεται και παίζει στις πίστες της ζωής, μοιάζει σαν να περνάει μια ηλιαχτίδα από μια τόση δα τρυπούλα και να διαπερνά έναν κατασκότεινο χώρο. Τότε, όσο διαρκεί αυτό, οι τυφλοί κάτι βλέπουμε μέσα μας, γύρω μας και πέρα κι αναλόγως αποφασίζουμε. Επιλέγουμε δηλαδή, με ποιους θα πάμε, προς τα πού και για ποιους σκοπούς. Είναι οι στιγμές που η φιλοσοφία πετάει τη σκούφια της από χαρά, διότι κατεβαίνει από το θρόνο της και χαρίζει απλόχερα το πνεύμα της σε ένα μεγάλο κοινό. Αυτές θεωρούνται οι χρυσές εποχές που μέσω και της φιλοσοφίας ωθείται ένα μέρος του κόσμου σε ενδιαφέρουσες ενδοσκοπήσεις, σε προσπάθειες αλλαγής στάσης ζωής, αλλά και συμμετοχής σε δημόσιες συζητήσεις και συλλογικές πράξεις που έχουν δεσμεύσεις και ποικίλες αναζητήσεις. 

Ποια είναι η γνώμη σας κ. Χάμπερμας για το ελληνικό πρόβλημα; Σαφέστατα η κρίση δημοσίου χρέους στην Ελλάδα έχει να κάνει με τις μη ρεαλιστικά φτηνές δανειοδοτήσεις προς τις ελληνικές κυβερνήσεις, στο πλαίσιο μια ανορθολογικής οικονομικής πολιτικής. Είχατε φτάσει στο σημείο να έχετε κάθε χρόνο ανάγκη από 24δις. ευρώ που σας τα πρόσφεραν οι αγορές με όλο και πιο ψηλά επιτόκια. Αυτά τα χρήματα όμως δεν τα χρησιμοποιούσατε για να αναπτυχθείτε. Από την άλλη μεριά, η δομική ανισότητα μεταξύ των εθνικών οικονομιών που συγκρότησαν την ευρωζώνη και εξαρτήθηκαν πλέον από την ίδια συναλλαγματική ισοτιμία, αποτελεί και αυτό μέρος του ελληνικού προβλήματος, όπως εξ άλλου και όλων των αδύναμων οικονομιών. Το ευρώ έτσι όπως δημιουργήθηκε δούλευε τελικά υπέρ των εύρωστων οικονομιών. Όσα κράτη κατάφεραν να αλλάξουν κάπως με τις επιδοτήσεις και τα διάφορα προγράμματα τον τρόπο λειτουργία τους και να εκσυγχρονιστούν δεν χτυπήθηκαν τόσο άγρια από την γενική κρίση του συστήματος. Και κάτι άλλο. Στην περίπτωση της Ελλάδας, προστίθενται και τα μεγάλα προβλήματα που δημιούργησε ή ίδια. Πρέπει να  ομολογήσω ότι κι εγώ ένιωσα μεγάλη έκπληξη και απορία με τη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού της. Οι πολιτικοί που ψηφίζατε είχαν δημιουργήσει ένα πανάκριβο κι ασύδοτο κράτος φούσκα που απέδιδε ελάχιστα στην κοινωνία. Πολλοί άνθρωποι που διορίστηκαν εξωθεσμικά αποδέχοντο την χρησιμοποίησή τους από τους πολιτικούς ως ψηφοφόροι τους που συνεισέφεραν έτσι στην επανεκλογή τους. Ακόμα και μετά από το 2010 δεν έγιναν οι απαραίτητες εκείνες μεταρρυθμίσεις που θα άλλαζαν το κράτος προς όφελος της κοινωνίας. Οι αλλαγές που γίνονται άφήνουν άθικτες εκείνες τις υπηρεσίες, τις δομές και τις λειτουργίες που είναι σχεδόν άχρηστες κι ανορθολογικές, αλλά βασικοί κόμβοι από όπου αντλούν δύναμη τα κόμματα.

Εμείς κ.Χάμπερμας μπορούμε να αλλάξουμε κάπως την πορεία  μας; Σ’εμένα είναι φανερό ότι για την περίπτωση της Ελλάδας η αλλαγή πολιτικής στην Ευρώπη αποτελεί το βασικό κλειδί για την λύση των προβλημάτων της. Το κλειδί δεν είναι η μέσω των πιστώσεων χρηματοδοτούμενη μετακύλιση των προβλημάτων στις πλάτες των χωρών που μαστίζονται από την κρίση. Η Γερμανία και τα άλλα εύρωστα "κράτη μέλη" θα έπρεπε στην κατάσταση αυτή, έναντι του μακροπρόθεσμου ιδίου συμφέροντός τους, να δεχτούν βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα αναδιανεμετικά αποτέλεσμα εις βάρος τους. Αλλά σαφώς και είναι αναγκαίες οι επείγουσες μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα, οι οποίες πρέπει να γίνουν και ν’αντιμετωπιστούν από τους ίδιους τους Έλληνες. Η πολιτική κρίση επιταχύνεται εάν δεν αναρωτηθεί κάποιος πρώτα που κάνει ο ίδιος λάθη, χωρίς να τα φορτώνει στους άλλους. Από την άλλη μία δημοκρατία δεν μπορεί να λειτουργήσει όταν το σύνολο του πληθυσμού έχει την αίσθηση ότι κηδεμονεύεται, από μία τρόικα, η οποία δεν κάνει τίποτε άλλο από το να «μεταφράζει» τις προσταγές των τραπεζών και των χρηματαγορών σε μέτρα λιτότητας και πακέτα διάσωσης. Με αυτόν τον τρόπο οι Έλληνες πολίτες δεν θα κερδίσουν την δημοκρατική αυτοσυνειδησία τους, την οποία χρειάζονται για να αντισταθούν στην κατάργηση του πολιτικού πολιτισμού τους. Απαιτείται οξυδερκής ευρωπαϊκή ατζέντα διαχείρισης της κρίσης και όχι αδιέξοδες οικονομικές πολιτικές που δημιουργούν το φαύλο κύκλο του δίδυμου λιτότητας και ύφεσης. Μια άλλη διαχείριση θα δώσει και στους Έλληνες μελλοντικές προοπτικές, καθώς και την αίσθηση ότι αντιμετωπίζονται με σεβασμό, ως συμπολίτες, από τους αλληλέγγυους πολίτες των άλλων κρατών – μελών.

Και πως κ.Χάμπερμας θα γίνει αυτή η μεγάλη και εις βάθος αλλαγή; Ακριβώς δεν ξέρω ούτε εγώ ούτε κάποιος άλλος. Τα πάντα εξαρτώνται πάντοτε και από τις αναζητήσεις και τους αγώνες των λαών. Το μέγα πρόβλημα της συγκυρίας αυτής είναι η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας. Τα αρνητικά αποτελέσματα είναι σαφώς περισσότερα από τα κέρδη. Το θέμα είναι αν μπορούν οι ανεξέλεγκτες χρηματοπιστωτικές αγορές  να τεθούν υπό πολιτικό έλεγχο. Πως θα γίνει αυτό όμως όταν οι επενδύσεις στην πραγματική οικονομία δεν αποφέρουν ποτέ νόμιμα  κέρδη μεγαλύτερα του 10% του επενδυμένου κεφαλαίου, ενώ τα κέρδη από το παγκοσμιοποιημένο καζίνο κυμαίνεται συνήθως ανάμεσα στο 15% και στο 30%.;  Πιστεύω πως μόνο μία Ευρώπη ενωμένη σε πολιτικό επίπεδο και με επαρκή οικονομική ευρωστία μπορεί να κινήσει τη διαδικασία ελέγχου του τζογαδόρικου κεφαλαίου, δηλαδή να δαμάσει τον ξέφρενο οικονομικό καπιταλισμό. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να το καταλάβει και η στενόμυαλη αριστερά που είναι εθνοκρατικά προσανατολισμένη.  

Ποιοι άλλοι θα συμμετάσχουν σ’αυτό το συνέδριο της Φιλοσοφίας; Αυτήν την στιγμή μου έρχονται στο μυαλό οι Έκο, Μακμπράιτ, Μόραν, Σκαραντίνο, Γκονσάλες, Στεπάνατς και άλλοι πολλοί και καλοί.

Να σας αφήσω τώρα κ.Χάμπερμας, με περιμένουν δουλειές με φούντες στο σπίτι. Χάρηκα για την γνωριμία. Καλή επιτυχία να έχει το συνέδριό σας. Κι εγώ, γειά σας και καλή δύναμη. Θα ήθελα πολύ να ξανασυνατηθούμε για να σας θέσω κι εγώ μερικές ερωτήσεις. Βεβαίως, ορίστε το τηλέφωνό μου. Πάρτε με όποτε μπορείτε και το κανονίζουμε.

Μετά όταν τα ξανασκέφτηκε όλα αυτά τα λόγια του Χάμπερμας, του φάνηκαν, όπως μου είπε από το τηλέφωνο, πως αν και τηλεγραφικά, ήταν κατανοητά εύστοχα και σαφή, αλλά δεν ήξερε τι να τα κάνει, πώς να τα χρησιμοποιήσει. Ένιωσα, μου είπε, σαν ένας φτωχός και μόνος καουμπόης, μόνο που δυστυχώς φίλε μου, δεν με λένε Λούκι Λούκ. Τον ερωτών, είναι πολύ πιθανόν να τον φωνάζουν Τσακίρογλου Τάσο.